Διαφορετικά, πως η ζωή αντιγράφει την τέχνη, και μάλιστα όχι και τόσο καλά, με πολύ λιγότερη έμπνευση, φαντασία και χάρη. Το 1986 λοιπόν, ο γνωστός συγγραφέας Tom Clancy δημοσίευσε το βιβλίο του “Red Storm Rising”. Σε αυτό περιγράφει το πως ξεσπά ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και το σύμφωνο της Βαρσοβίας. Και είναι τόσο πολλές οι ομοιότητες με το σήμερα, που δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί κάποιος αν από εκεί εμπνεύστηκε η Ρωσική ηγεσία την εισβολή στην Ουκρανία και αν το έχουν διαβάσει μέχρι το τέλος…Φυσικά, το κυρίως μέτωπο στο βιβλίο είναι η (τότε) Δυτική Γερμανία και όχι η Ουκρανία. Σύμφωνα με την αφήγηση, οι Σοβιετικοί κατηγορούν τη “ναζιστική” Γερμανία για βομβιστική επίθεση στο Κρεμλίνο, απαιτούν τον αφοπλισμό της και μετά τη λήξη του τελεσίγραφου οι ειδικές δυνάμεις Spetsnaz και η αεροπορία επιτίθενται, με τις δυνάμεις του στρατού να ακολουθούν.Η τωρινή πλοκή της εισβολής της Ουκρανίας ακολουθεί περίπου αυτή του Clancy. Μόνο που στο βιβλίο οι Σοβιετικοί μπήκαν στον κόπο να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν μια περίτεχνη maskirovka (δηλαδή μια παραπλάνηση) για να κρύψουν τις προθέσεις τους, όπως επίσης και μια προβοκάτσια, καθώς πράγματι μια βόμβα πυροδοτείται στο Κρεμλίνο για να ενοχοποιηθεί η Γερμανία. Σήμερα όμως, το καθεστώς Πούτιν είναι τόσο ξεδιάντροπο, και υπεροπτικά υβριστικό που δεν ενδιαφέρθηκε ούτε για τα προσχήματα.Μια ακόμη διαφορά με το βιβλίο είναι ότι ο πραγματικός σχεδιασμός της εισβολής στην Ουκρανία μάλλον είναι κατώτερος του μυθιστορήματος. Το Ρωσικό επιτελείο δεν δείχνει τίποτα νέο, πέρα από το παλιό καλό (;) δόγμα περί επίθεσης και μετά πάλι επίθεσης με περισσότερη ισχύ πυρός και περισσότερο προσωπικό, και μετά επανάληψη, μέχρι ο στόχος να καταληφθεί, αδιαφορώντας για τις απώλειες. Όπως δηλαδή ήταν η σοβιετική μέθοδος στον Β’ Παγκόσμιο. Στη Δύση μια τέτοια τακτική μας φαίνεται παράλογη, γιατί έχουμε συνηθίσει να διεξάγουμε τους πολέμους με διαφορετικό τρόπο. Αλλά πέρα από αυτό, ακόμη και η ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014 φαίνεται (και εκ του αποτελέσματος είναι), πολύ καλύτερα σχεδιασμένη και εκτελεσμένη από ότι η τωρινή. Επίσης η απόδοση του Σοβιετικού στρατού στο βιβλίο είναι αυτή που θα περίμενε κανείς από από μια υπερδύναμη, σε αντίθεση με αυτό που παρακολουθούμε τώρα.Σε σύγκριση με το 2014 και τη ρωσική κατάληψη της Κριμαίας, υπάρχουν όμως τρεις βασικές διαφορές:Τότε υπήρξε πλήρης αιφνιδιασμόςΧρησιμοποιηθήκαν μικρότερες και λιγότερες δυνάμειςΟ Ουκρανικός στρατός ήταν σε πολύ χειρότερη κατάστασηΣτη σημερινή εισβολή όμως, αντίθετα με το πως είχε φανεί στην αρχή, η Ρωσική επίθεση δεν αιφνιδίασε την Ουκρανία. Και πως θα μπορούσε άραγε; Οι δύο χώρες είναι πρακτικά σε ένοπλη αντιπαράθεση συνεχώς από το 2014. Από τον Οκτώβριο συγκεντρώνονται ρωσικά στρατεύματα στα σύνορα και οι ΗΠΑ μέχρι και δημοσίως αποκάλυψαν πιθανή ημερομηνία εισβολής. Έπεσαν μια βδομάδα έξω. Θα ήταν τερατωδώς ανεύθυνο για οποιαδήποτε ηγεσία να αγνοήσει όλα αυτά, και όσα παραπάνω θα είχε στη διάθεση της από τις δικές της και τις φίλιες υπηρεσίες πληροφοριών. Και δεν το έκανε.Για παράδειγμα τώρα γνωρίζουμε ότι είχε γίνει μικρής κλίμακας μυστική επιστράτευση και ότι τα ουκρανικά αεροσκάφη είχαν μετασταθμεύσει σε αεροδρόμια διασποράς. Επέλεξαν όμως να κρατήσουν χαμηλό προφίλ τόσο για να μην αναστατώσουν τον πληθυσμό, όσο και για να μη δώσουν αφορμές στη Ρωσία. Θα πρέπει επίσης να είμαστε σίγουροι ότι Νατοϊκά αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης που πετάνε κατά μήκος των Ουκρανικών συνόρων και στη Μαύρη Θάλασσα, δορυφόροι, ραντάρ εδάφους και σταθμοί υποκλοπών, έχουν την προσοχή τους στραμμένη στην περιοχή και πολλές από αυτές τις πληροφορίες βρίσκουν το δρόμο τους προς το Ουκρανικό επιτελείο.Στην εισβολή του 2014 η Ρωσία χρησιμοποίησε πιο επίλεκτες και λιγότερες δυνάμεις, συνεπώς η διοίκηση και ο εφοδιασμός τους ήταν πιο εύκολος. Τώρα βλέπουμε ότι έχει αναπτυχθεί στην περιοχή παραπάνω από το 80% του συνόλου του Ρωσικού στρατού. Στα αρχικά στάδια της εισβολής μπορεί να ενεπλάκησαν μόνο το 30% των δυνάμεων, αλλά και πάλι αυτός είναι ένας τεράστιος αριθμός προσωπικού και υλικού. Μάλιστα οι δυνάμεις αυτές, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως οι αλεξιπτωτιστές που πολέμησαν στο αεροδρόμιο στο Κίεβο, είναι δευτεροκλασσάτες μονάδες με παλιότερο εξοπλισμό και προφανώς χαμηλότερο επίπεδο ηγεσίας, εκπαίδευσης και ηθικού. Στο σοβιετικό δόγμα οι δευτέρας κατηγορίας μονάδες έρχονται σε επαφή με τον εχθρό, τον αγκιστρώνουν και κατόπιν οι πρώτης κατηγορίας δημιουργούν και εκμεταλλεύονται το ρήγμα.Στην εισβολή του 2014 η Ρωσία χρησιμοποίησε πιο επίλεκτες και λιγότερες δυνάμεις, συνεπώς η διοίκηση και ο εφοδιασμός τους ήταν πιο εύκολος. Τώρα βλέπουμε ότι έχει αναπτυχθεί στην περιοχή παραπάνω από το 80% του συνόλου του Ρωσικού στρατού. Στα αρχικά στάδια της εισβολής μπορεί να ενεπλάκησαν μόνο το 30% των δυνάμεων, αλλά και πάλι αυτός είναι ένας τεράστιος αριθμός προσωπικού και υλικού. Μάλιστα οι δυνάμεις αυτές, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως οι αλεξιπτωτιστές που πολέμησαν στο αεροδρόμιο στο Κίεβο, είναι δευτεροκλασσάτες μονάδες με παλιότερο εξοπλισμό και προφανώς χαμηλότερο επίπεδο ηγεσίας, εκπαίδευσης και ηθικού. Στο σοβιετικό δόγμα οι δευτέρας κατηγορίας μονάδες έρχονται σε επαφή με τον εχθρό, τον αγκιστρώνουν και κατόπιν οι πρώτης κατηγορίας δημιουργούν και εκμεταλλεύονται το ρήγμα.Για να μην είμαστε υπερβολικοί στις κρίσεις μας, η απλή μετακίνηση τόσων χιλιάδων στρατιωτών και οχημάτων είναι σαν να μετακινούμε κάθε μέρα μια πόλη σαν το Μεσολόγγι, με οχήματα που χρειάζονται καύσιμα και ανταλλακτικά και προσωπικό που χρειάζεται τουλάχιστον τρόφιμα και νερό. Ίσως μόνο το νερό να μπορεί να βρεθεί στο πεδίο. Δεν είναι κάτι εύκολο ή κάτι απλό. Στα απομνημονεύματα του ένας Γερμανός βετεράνος της ναζιστικής εισβολής στην Γαλλία έγραψε ότι αυτό που θυμάται πιο έντονα είναι τα ατέλειωτα μποτιλιαρίσματα και το πόσο βαρετά ήταν.Όμως πέρα από τις αδιαμφισβήτητες δυσκολίες, είμαστε στο 2022, αυτή είναι η δυσκολία στο πεδίο της μάχης και δεν χρειάζεται οι Ρώσοι να εφεύρουν κάτι νέο για να την αντιμετωπίσουν. Από το δύσκολο, όμως μέχρι να μένουν από καύσιμα από τη δεύτερη μέρα συστηματικά, να χάνουν τον δρόμο τους, να βγαίνουν για πλιάτσικο προς εύρεση καυσίμων, τροφίμων και χειμερινού ιματισμού, έχει μεγάλη απόσταση. Ακόμα και την εποχή του Ναπολέοντα, η συντήρηση του στρατεύματος από το πλιάτσικο ήταν μια κακή ιδέα.Έτσι, βλέπουμε οχήματα παρατημένα στην άκρη του δρόμου, αλλά δεν βλέπουμε τεχνικό να τα επισκευάζει. Βλέπουμε σχήματα άθικτα να πέφτουν στα χέρια των Ουκρανών χωρίς οι Ρώσοι να τα καταστρέψουν πριν τα εγκαταλείψουν. Βλέπουμε επίσης και πολλά αφημένα σε χαντάκια ή μέσα σε ποτάμια, ώστε να αναρωτιέσαι για το επίπεδο της εκπαίδευσης στην οδήγηση ή ακόμα και να σκέφτεσαι μήπως επίτηδες τα ακινητοποίησαν για να φύγουν τα πληρώματα από την πρώτη γραμμή…Οι πληροφορίες που έχουμε είναι τόσο πολλές που σε συνδυασμό με την βραδεία προέλαση των Ρώσων, που προσομοιάζει περισσότερο σε τακτική Χαφτάρ παρά Guderian, είναι ένδειξη ότι η απόδοση τους είναι αρκετά χαμηλότερη του αναμενόμενου.Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο αρχικός σχεδιασμός δεν ήταν αναλυτικός και ότι ίσως η εμπειρία και η εκπαίδευση τους περιοριζόταν σε ασκήσεις μικρότερης κλίμακας. Σίγουρα υπάρχουν καλοί Ρώσοι αξιωματικοί αλλά μάλλον δεν είναι η πλειοψηφία. Οι Ουκρανοί μας πληροφορούν ότι όσο πλησιάζουν οι Ρώσοι στο μέτωπο, τόσο λιγότεροι είναι οι Ρώσοι αξιωματικοί καθώς εγκαταλείπουν τους άνδρες τους και συνήθως δεν είναι σε θέση να τους εξηγήσουν τι πρέπει να κάνουν, όπως συμπεραίνουν από τις ανακρίσεις των αιχμαλώτων και από τις διαταγές μάχης και περιπόλων που έπεσαν στα χέρια τους.
Επίσης υπάρχει και το πρόβλημα της ενδημικής διαφθοράς και κουλτούρας στον Ρωσικό στρατό. Αν ο κάθε στρατιώτης ανταλλάσει από ένα λίτρο καύσιμο για τσιγάρα και βότκα, τότε το καύσιμο δεν θα είναι αρκετό όταν αρχίσουν οι επιχειρήσεις. Αν οι κονσέρβες πωλούνται στην μαύρη αγορά και στα ράφια των αποθηκών αντικαθίστανται από ληγμένες, τότε στις επιχειρήσεις ο στρατός θα πεινάει.
Το ρωσικό καθεστώς βασίζεται στον φόβο. Ποιος θα τολμήσει να πει την αλήθεια και όχι αυτό που θέλει να ακούσει ο προϊστάμενος του; Είδαμε όλοι πως επικοινωνεί ο Πούτιν με τον αρχηγό των πληροφοριών του. Το ίδιο γίνεται σε όλη την ιεραρχία. Στο τέλος όλα είναι “τέλεια” και όλοι ζούνε ευτυχισμένοι μέσα στο ψέμα τους, το οποίο μάλιστα με τον καιρό πιστεύουν γιατί ακόμα και αν ξέρουν τα δικά τους χάλια, πείθουν τον εαυτό τους ότι αυτοί είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Μέχρι τι στιγμή που θα πρέπει να ανοίξουν τα χαρτιά τους.Ο Ουκρανικός στρατός δεν είναι ο ίδιος με αυτόν που ήταν το 2014. Δεν έγιναν φαραωνικές αγορές οπλισμού, που δεν ήταν δυνατόν να γίνουν γιατί κανείς δεν ήθελε να πουλήσει σύγχρονα συστήματα στους Ουκρανούς, με κίνδυνο να εξοργίσει τη Μόσχα. Αλλά πήγαν εκπαιδευτές του ΝΑΤΟ, έγινε συνεκπαίδευση, και πραγματοποιηθήκανε στοχευμένες αλλαγές και προμήθειες, οι οποίες δεν ήταν προμήθειες πρωτοσέλιδου, αλλά έλυναν προβλήματα.
Υπάρχουν τομείς που οι Ουκρανικές δυνάμεις έχουν καλύτερη απόδοση από τις αντίστοιχες Ρωσικές. Ειδικά στη διοικητική μέριμνα, καθώς ακόμα και φρουρές υπό πολυήμερη πολιορκία καταφέρνουν να ανεφοδιάζονται με καύσιμα, πυρομαχικά και λοιπά εφόδια. Το 2014 η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη, καθώς δεν υπήρχε προσωπικό στον εφοδιασμό. Αλλά η δομή ανανεώθηκε και επανδρώθηκε επαρκώς. Η αεροπορία τους ακόμα κάνει εξόδους, τα αντιαεροπορικά τους ακόμα καταρρίπτουν ρωσικά αεροπλάνα και (δυστυχώς για εμάς, ευτυχώς για τους Ουκρανούς), τα Bayraktar έχουν κάνει απόσβεση και με το παραπάνω. Οι παραγγελίες για αυτά θα φτάσουν στα ύψη γιατί τώρα δεν υπάρχει το επιχείρημα ότι δεν υπήρχε αξιόλογος αντίπαλος. Πόσο πιο αξιόλογος δηλαδή; Το ίδιο φυσικά θα γίνει και με τα Javelin/NLAW.Οι Ουκρανικές δυνάμεις έχουν κάνει και εξαιρετική δουλειά στην προπαγάνδα. Το 2014 δεν υπήρχε πληροφόρηση. Τώρα οι Ουκρανοί κατάφεραν να φτιάξουν προφίλ υπερ-ήρωα μέσα σε μια βδομάδα. Ταυτόχρονα με αυτή την πολύ προσεγμένη και συνεχή ροή πληροφοριών, που αποφεύγει τις υπερβολές, υπάρχει και πολύ καλή ασφάλεια πληροφοριών. Βλέπουμε μόνο την πολιτοφυλακή. Δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα που βρίσκεται ο τακτικός στρατός τους. Το που είναι το μηχανοκίνητο πεζικό, τα άρματα, το πυροβολικό των Ουκρανών είναι πάντα ένα μυστήριο. Μαθαίνουμε μόνο ότι αντεπιτέθηκαν και ανακατέλαβαν μια πόλη ή σταμάτησαν μια ρωσική επίθεση, αλλά σπανίως μαθαίνουμε οτιδήποτε σχετικά με τις μονάδες που ενεπλάκησαν, ούτε καν από πια κατεύθυνση εκδηλώθηκε η αντεπίθεση. Έχουν κάνει και εξαιρετική δουλεία στο να πείσουν τους στρατιώτες τους να μη χρησιμοποιούν κινητά. Τα βίντεο που βλέπουμε είναι από τους πολιτοφύλακες και όχι από τον στρατό.
Έχει όμως η ηγεσία της Ουκρανίας τεράστια ευθύνη για τον τρόπο που κινητοποίησε τους πολίτες της. Είχε πολύ χρόνο να φτιάξει ένα σύστημα επιστράτευσης για να μη χρειαστεί να μοιράζει όπλα σε όποιον θέλει να πολεμήσει. Σε ανθρώπους που μπορεί να έχουν θάρρος, αλλά καμία απολύτως προηγούμενη επαφή με το αντικείμενο. Είναι αποτελεσματική προπαγάνδα οι ασκήσεις ρίψεως μολότωφ τόσο για την εμψύχωση του λαού, όσο και για τον εκφοβισμό του εχθρού αλλά τέτοια πολιτοφυλακή είναι πιο επικίνδυνη για τους ίδιους, παρά για τον εχθρό. Δεν είναι τυχαίο που ο Κλίτσκο, ο δήμαρχος του Κιέβου απαγόρευσε την κατανάλωση αλκοόλ. Αλκοόλ και ανεκπαίδευτοι άντρες με πολυβόλα είναι κακός συνδυασμός.Επίσης δημιουργήθηκαν περίεργες πολιτοφυλακές, όπως ο σύνδεσμος φιλάθλων της ομάδας “Κεραυνός” που προστατεύει το Κίεβο από τους εισβολείς, όπως και η πολιτοφυλακή των αναρχικών των νοτίων προαστίων και οι νεοναζί των βορείων προαστίων, τόσο που κάνει κάποιον να αναρωτιέται πότε θα αρχίσουν οι εχθροπραξίες μεταξύ τους… Και αν αυτές οι πολιτοφυλακές, που μόνο ονομαστικά ελέγχονται από το Κίεβο, αρχίζουν να κάνουν εγκλήματα πολέμου ποιος πρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνος; Ήδη ο τρόπος που οι Ουκρανοί μεταχειρίζονται τους αιχμαλώτους, δεν είναι σύμφωνος με τους κανόνες του πολέμου. Η ίδια η παρουσία πολιτών με όπλα δεν είναι σύμφωνη με τους νόμους του πολέμου. Οι εμπλεκόμενες χώρες έχουν υποχρέωση να ξεχωρίζουν τους στρατιώτες από τους πολίτες. Ο Ρώσος που θα δει κάποιον με φόρμα και αθλητικά παπούτσια δεν θα το σκεφτεί δυο φορές, το ίδιο αν δει μια γυναίκα με ένα μπιμπερό που θα νομίζει ότι είναι μολότοφ. Τώρα οι Ουκρανοί θέλουν να πολεμήσουν αλλά δεν υπάρχει χρόνος να εκπαιδευτούν, όσο μεγάλο κίνητρο και αν έχουν.
Όλα δείχνουν ότι ο πόλεμος αυτός θα είναι μακρύς και άγριος. Μια μοντέρνα εκδοχή του πολέμου της Κορέας, έστω και αν μερικά όπλα και τακτικές έχουν παραμείνει ίδια.
Επιστρέφοντας στο Red Storm Rising, εκεί οι σοβιετικοί, μετά από κάποιες αρχικές επιτυχίες έμειναν από καύσιμα… Οι σύμμαχοι βομβαρδίζουν τις αποθήκες καυσίμων τους, με αποτέλεσμα την καθήλωση των σοβιετικών σχηματισμών. Ένας από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου, ο στρατηγός Pavel Leonidovich Alekseyev, που είναι το μυαλό στο σοβιετικό επιτελείο, σχεδιάζει αντεπίθεση, αλλά το απελπισμένο και πανικόβλητο Politburo αποφασίζει τη χρήση πυρηνικών όπλων. Κάτι το οποίο εξοργίζει τον Alekseyev ο οποίος αντιμετωπίζει επιπλέον την θανατική ποινή λόγω της μη τήρησης των χρονοδιαγραμμάτων της επίθεσης. Έτσι ο Alekseyev συμμετέχει σε πραξικόπημα, συλλαμβάνεται η κυβέρνηση, και αντικαθίσταται από μια τρόικα η οποία συμφωνεί κατάπαυση του πυρός και επιστροφή στο status quo ante bellum, δηλαδή στην “κατάσταση πριν τον πόλεμο”.
Ποιος ξέρει; σε λίγο καιρό μπορεί να διαβάσουμε ένα άλλο μυθιστόρημα που θα περιγράφει την πτώση του καθεστώτος Πούτιν. Δείτε για παράδειγμα ένα σενάριο για ένα τέτοιο βιβλίο. Οπου οι μυστικές υπηρεσίες του Πούτιν, του παρουσίασαν δήθεν δυσαρεστημένους Ουκρανούς αξιωματικούς που ζητάνε υποστήριξη από τη Ρωσία, ώστε να κάνουν πραξικόπημα. Αυτοί ελέγχουν το στράτευμα στα ανατολικά της Ουκρανίας και υπόσχονται να αυτομολήσουν στους Ρώσους. Η Μόσχα συμφωνεί, σχεδιάζει το πραξικόπημα στην Ουκρανία, στέλνει αλεξιπτωτιστές να καταλάβουν ένα αεροδρόμιο κοντά στο Κίεβο, και έχει ήδη μέσα στην πόλη σαμποτέρ με ουκρανικές στολές. Ακριβώς ότι κάνανε στην Πράγα το ’68 και στη Καμπούλ το 79.Μόνο που οι Ουκρανοί τους περιμένουν, οι αλεξιπτωτιστές αποδεκατίζονται και οι Ρώσοι είναι αναγκασμένοι να ρίξουν πολλές δυνάμεις προς ενίσχυση τους. Τα καταφέρνουν, μετά από πολύ χρόνο και τεράστιες απώλειες. Οι σαμποτέρ είναι όμως μόνοι τους μέσα στο Κίεβο, σύντομα βίσκονται κυνηγημένοι και εξολοθρεύονται. Κάπου εκεί εμπλέκεται και μια μονάδα επίλεκτων δυτικών (π.χ. πρώην SAS, που κατόπιν θα “νομιμοποιηθούν” μέσω της Ουκρανικής Λεγεώνας των Ξένων).
Ταυτόχρονα ο Ρωσικός στρατός έχει περάσει τα σύνορα περιμένοντας να κάνει παρέλαση και να συνενωθεί με τις μονάδες που θα αυτομολούσαν, με προμήθειες μόνο για δύο μέρες. Αντί για αυτό, πέφτει από τη μία ενέδρα στην άλλη. Στη Μόσχα επικρατεί πανικός και υπάρχουν δυο επιλογές. Άμεση επιστροφή, “να πούμε συγγνώμη, ήταν μια παρεξήγηση” είναι η μια, ή να μπλέξουν στο βούρκο εμπλέκοντας όλο και περισσότερες δυνάμεις, ουσιαστικά μεταθέτοντας το μοιραίο για αργότερα, ελπίζοντας σε κάποιο θαύμα…
