ΑΡΧΑΙΟ Ή ΠΑΛΑΙΟ ΛΙΘΟΚΤΙΣΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ – ΜΕΓΑΛΟ ΒΟΥΝΟ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΛΙΔΑ (ΙΕΡΟ ΑΥΛΙΔΕΙΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ) ΣΤΟ ΔΙΑΤΕΙΧΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ – ΜΕΓΑΛΟ ΒΟΥΝΟ
Θα έρχεται άδολα ο κόσμος στον αρχαίο λίθινο δρόμο
Κι εσύ θα πετάς τριγύρω δίχως πόνο και τρόμο
Μετά από μακρόχρονη έρευνα έχω εντοπίσει τις θέσεις του αρχαίου ή παλαιού μονοπατιού το οποίο οδηγεί από την Αυλίδα (πιθανόν από το Ναό Αυλιδείας Αρτέμιδος) στο αρχαίο Διατείχισμα και στο Φρούριο του Μεγάλου Βουνού, σχεδόν σε όλο το μήκος της διαδρομής του.
Εδώ και χρόνια μελετώ την περιοχή. Έχω επισκεφθεί την περιοχή του Μεγάλου Βουνού εκατοντάδες ημέρες έως τώρα, ερευνώντας τις αρχαιότητες (αρχαία μονοπάτια και οχυρώσεις), την ορνιθοπανίδα, τη χλωρίδα, την πανίδα κ.α. Με βαθιά συγκίνηση δοκιμάζω την πρώτη δημοσίευση – παρουσίαση του αρχαίου ή παλαιού δρόμου.
Υπήρξαν δυσκολίες στην αρχική προσέγγιση. Ήταν επίπονη η προσπάθεια εντοπισμού με ακρίβεια μιας και σε σημαντική έκταση η αρχαία ή παλαιά οδός ήταν καλυμμένη από τείχη θάμνων και άλλων ειδών, όπως πουρνάρια, σκίνους, αρκεύθους κ.α. Χρειάστηκε πολλές φορές να περάσω έρποντας από πυκνότατους θάμνους ή να προσπαθώ να περάσω από τείχη ακανθώδους βλάστησης κατά την αναζήτηση με κάποιους τραυματισμούς, σοβαρούς ή λιγότερο σοβαρούς, εκδορές κ.α. Αρκετές οι αποθαρρύνσεις στις αστοχίες εύρεσης του σωστού δρόμου και ανείπωτη η χαρά της εύρεσης του αρχαίου δρόμου με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Το δύσκολο ήταν ο εντοπισμός της κάθε θέσης. Κατόπιν τα πράγματα βάδισαν ευκολότερα. Για πολλά χρόνια πίστευα ότι οι τειχισμοί οι οποίοι συναντούσα κατά τόπους στο Μεγάλο Βουνό (εκτός του αρχαίου Διατειχίσματος και του Φρουρίου) αποτελούν μέρος δευτερευόντων αρχαίων τειχισμών. Τον τελευταίο χρόνο μελετώντας λεπτομερέστερα τους τειχισμούς διαπίστωσα ότι είναι μέρος λιθόκτιστου μονοπατιού.
Η συγκίνηση είναι τεράστια. Σχεδόν κάθε Σάββατο περιηγούμαι στην περιοχή επαναλαμβάνοντας την διαδρομή Δροσιά – Μεγάλο Βουνό – Νεκροταφείο Αυλίδας. Έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή και το στοιχειώδες πέρασμα υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος του μονοπατιού, έστω και με πολλές παρακάμψεις, διότι ολόκληρα δέντρα στέκουν στη διαδρομή.
Όλη η διαδρομή χρειάζεται φροντίδα και συντήρηση, κάτι που μπορεί να αναλάβει ο σύλλογός μας ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ υπό την επίβλεψη των αρμοδίων αρχών. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία (Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας) είναι ενήμερη εγγράφως από το σύλλογο ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ, με το αίτημα να εξακριβωθεί η αρχαιότητα του μονοπατιού, όπως και η κήρυξη ως αρχαίου μνημείου και η φροντίδα του αρχαίου Διατειχίσματος, όπως και ο καθαρισμός του Φρουρίου. Έντονες παρεμβάσεις δεν μπορούν να γίνουν στο μονοπάτι (καθαρισμός εκτενώς από τη βλάστηση, κοπή δέντρων την οποία θα προσπαθήσουμε να αποφευχθεί όσο γίνεται), εάν δεν γνωμοδοτήσει σχετικά η Αρχαιολογική Υπηρεσία με την οποία είμαστε σε συζητήσεις. Επίσης αίτημα έχει γίνει και προς τους Συνεταιρισμούς Βαθέος και Δροσιάς για να δοθεί άδεια σήμανσης, φροντίδας, καθαρισμού των μονοπατιών, κυρίως ιστορικών-περιβαλλοντικών, μεταξύ των οποίων και το συγκεκριμένο μονοπάτι. Έχουν κατατεθεί δέκα (10) διαδρομές και περιγράφονται και άλλες. Ενήμερη είναι και η Τοπική Αυτοδιοίκηση (Δ.Ε. Αυλίδας και Δ.Ε. Ανθηδόνας). Η περιοχή ανάπτυξης του αρχαίου ή παλαιού μονοπατιού ανήκει στον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Βαθέος Αυλίδος ενώ μέρος ανήκει στον Γεωργικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό Δροσιάς. Ωστόσο τον πρώτο λόγο σύμφωνα με τη νομοθεσία έχει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, εφόσον πιστοποιηθεί η αρχαιότητα και κατόπιν οι λοιποί.
Ο σύλλογός μας καταβάλει κάθε προσπάθεια με προτάσεις για την ανάδειξη, συντήρηση-φροντίδα, προστασία της αρχαίας ή παλαιάς οδού. Ήδη κάνει προσπάθεια ξενάγησης ομάδων, αθλητών, συλλόγων σε μέρος του αρχαίου ή παλαιού μονοπατιού, το οποίο είναι επισκέψιμο. Ο ίδιος και ο σύλλογος μας ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ είμαστε πρόθυμοι να συνοδεύσουμε και να δείξουμε τη διαδρομή (προς παρόν μέρος της διαδρομής για τον μέσο πεζοπόρο) σε όποιον σύλλογο, ομάδα πολιτών ή φορέα μας το ζητήσει, ενώ υπάρχουν προγραμματισμένες δραστηριότητες.
Πλησίον του αναφερθέντος αρχαίου ή παλαιού δρόμου υπάρχουν και άλλοι δρόμοι καταγεγραμμένοι με κατεύθυνση το αρχαίο Διατείχισμα και το Φρούριο, κάποιοι με τειχισμούς (εδώ εντοπίζεται και μια διαδρομή κατά πολύ συντομότερη, αναφορά θα γίνει μελλοντικά).
Καμία αναφορά γύρω από την Αυλίδα, ούτε μαρτυρία από τους κατοίκους της περιοχής υπάρχει για την ύπαρξη αρχαίων μονοπατιών στο Μεγάλο Βουνό εκτός του Αρχαίου Διατειχίσματος, το οποίο είναι ελάχιστα γνωστό (τελευταία ο σύλλογός μας κάνει προσπάθειες για την ανάδειξη του). Ο Βασίλειος Βισβίνης (Η Πετρήεσσα και η σημερινή Αυλίδα, σελ.54) αναφέρει «Προσέτι αναφέρεται ότι από τη Σχοινέζα είναι δυνατή και άνετη η ανάβαση στο Μεγάλο Βουνό», δηλαδή από τη Νότια ή Νοτιοδυτική πλευρά ( πλευρά νταμαριού). Ουδέποτε σύλλογοι της περιοχής ή πεζοπόροι προσέγγιζαν το Βουνό από την Ανατολική πλευρά στην σύγχρονη εποχή. Οι προσεγγίσεις είναι κυρίως από την Βόρεια ή την Δυτική πλευρά του Βουνού. Εάν ήταν γνωστό το μονοπάτι αυτό, το οποίο είναι ήπιο και καταλληλότερο για την ανάβαση, θα είχε πολύ συχνή χρήση. Σίγουρα μεμονωμένα κάποια άτομα έχουν ιστορικά παρατηρήσει την ύπαρξη των τειχισμών κατά τόπους. Το πολύ δύσκολο ήταν να συμπληρωθεί η συνολική εικόνα και να εντοπιστούν οι διασυνδέσεις με το αρχαίο Διατείχισμα. Επί πολλά χρόνια είναι ολοφάνερο ότι το μονοπάτι δεν χρησιμοποιείται.
Λίγα μέλη του συλλόγου μας ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ έχουν περάσει από το μονοπάτι σχεδόν σε όλο το μήκος του. Μέρη του μονοπατιού αρκετές φορές έχουν διασχίσει μέλη του συλλόγου μας. Τελευταία επίσημη εξόρμηση (ενταγμένη στο πρόγραμμα εξορμήσεων του συλλόγου) πραγματοποιήθηκε σε μέρος της διαδρομής στις 12/12/2021 στα πλαίσια της παγκόσμιας ημέρας Βουνού (11/12). Ενημερώθηκαν για το αρχαίο μονοπάτι, για τις παρατηρήσεις γύρω από αυτό, για την ιστορία της περιοχής, του Φρουρίου και του αρχαίου Διατειχίσματος και για την προστασία αυτών από ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Το καλοκαίρι του 2022 θα παρουσιάσουμε το αρχαίο μονοπάτι και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες πολιτιστικές διαδρομές της περιοχής Αυλίδας σε κεντρική εκδήλωση στο Biomechanical Festival, με τίτλο: «Αυλίδα, ιστορικά και περιβαλλοντικά μονοπάτια». Επίσης θα ξεναγήσουμε και θα ενημερώσουμε πολίτες που ενδιαφέρονται, φυσιολάτρες, πεζοπόρους, αρχαιόφιλους σε μια από τις πολλές διαδρομές επί του αρχαίου μονοπατιού και πλησίον αυτού (βέβαια μερικώς ή ολικώς, εάν είναι έτοιμο το μονοπάτι το καλοκαίρι).
Προσωπικά θα επιθυμούσα να ονομαστεί το αρχαίο μονοπάτι «ΣΩΚΡΑΤΗΣ», στη μνήμη του Σωκράτη μου, που κάθε Σάββατο εδώ και χρόνια παλεύω να συναντήσω με τρέξιμο, περπάτημα, μελέτη, μέσα από το σπουδαίο και πάντα συγκινητικό Μεγάλο Βουνό. Επίσης, εδώ ταιριάζει πια η διεξαγωγή του Ορεινού Δρόμου Σωκράτης αν όλα πάνε καλά, κοντά στην θέση του αιώνιου ύπνου του.
Βαθύτατη συγκίνηση για τον δρόμο κοντά στο Σωκράτη μας.
Θα έρχεται άδολα ο κόσμος στον αρχαίο λίθινο δρόμο
Κι εσύ θα πετάς τριγύρω δίχως πόνο και τρόμο.
Ο όρος παλαιό υπάρχει μόνο διότι η αρχαιολογική υπηρεσία δεν έχει αποφανθεί ακόμα για την αρχαιότητα του μονοπατιού.
Η πλειοψηφία των φωτογραφιών ελήφθησαν από τον Ηλία Καραμπά και λίγες από τον Πέτρο Κάργα.
Περισσότερες πληροφορίες για το θέμα, όπου και αναφέρονται σημαντικά στοιχεία παρατηρήσεων-καταγραφών από τον γράφοντα, βρίσκονται στον ιστότοπο του ΣΙΔΕΡΙΤΗ: https://www.sideritis.eu/1667/sample-post/
