Η Κυριακή
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι μεταξύ των προσώπων αυτών περιλαμβάνεται μια γυναίκα, η Κυριακή Ναύτου, στην οποία αξίζει να διατεθεί ένα μεγάλο μέρος του σημερινού κειμένου, με στοιχεία που αφορούν και τα αγωνιστικά ήθη της εποχής, από το συγκεκριμένο λεύκωμα:
Ο Μιχαήλ Ναύτης, σύζυγος της Κυριακής Ναύτου, ήταν γιατρός και επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας στη Σμύρνη. Ο πατέρας της, Γεώργιος Μητάκης, ήταν Κρητικός και η μητέρα της Δημητσανίτισσα, ανιψιά του μητροπολίτη Λακεδαίμονος Αννανία Λαμπάρδη, που είχε διαφύγει οικογενειακώς από τη Δημητσάνα, λόγω των διωγμών μετά την επανάσταση του Ορλώφ.
Κάποια μέρα, η Κυριακή, λόγω του ανήσυχου χαρακτήρα της, άρχισε να ψάχνει τα έγγραφα που έφερνε κρυφά και έκρυβε ο σύζυγός της: διαταγές και συνεννοήσεις με τον Σκουφά, τον Τσακάλωφ, τον Σέκερη, τον Ξάνθο και άλλους. Βλέποντας τα έγγραφα αυτά, τα κωδικοποιημένα και ακατανόητα κείμενα και σύμβολα, άρχισε να θρηνεί, νομίζοντας ότι ο σύζυγός της είχε εμπλακεί σε κύκλωμα «φραγκομασόνων», όπως έλεγαν τότε τους Τούρκους.
Από τα κλάματα ξύπνησε ταραγμένος ο σύζυγος και βλέπει τα έγγραφα της Εταιρείας στα χέρια της. Ο Ναύτης είχε ορκιστεί: «Να μην φανερώσω το παραμικρόν από τα σημεία και τους λόγους της Εταιρείας, μήτε να σταθώ κατ’ ουδένα λόγον η αφορμή του να καταλάβωσιν άλλοι ποτέ ότι γνωρίζω περί τούτων, μήτε εις συγγενείς μου, μήτε εις πνευματικόν φίλον μου»…
Μόλις ξημέρωσε, ο Ναύτης συνάντησε τους άλλους εταίρους της Σμύρνης και συζήτησε το θέμα. Με δάκρυα στα μάτια τους είπε: «Πάρτε το πιστόλι μου και θυσιάστε τη. Ας θαφτεί το τρομερό μυστικό μαζί της. Είναι η μητέρα των παιδιών μου, αλλά πρώτο έρχεται το συμφέρον της πατρίδος». Τελικά όμως αποφασίστηκε να τη μυήσουν στη Φιλική Εταιρεία. Ηταν η πρώτη γυναίκα Φιλικός στον Αγώνα.
Η Κυριακή έδωσε τους όρκους της Φιλικής Εταιρείας και έγινε πλέον η απόλυτη φύλακας των εγγράφων της Εταιρείας στη Σμύρνη. Εκανε μυστικούς εράνους μέσα στην τουρκοκρατούμενη Σμύρνη και έστειλε, τον Μάρτιο του 1831, τα πρώτα πολεμοφόδια για τον αγώνα. Ως πρώτη συνεισφορά ο σύζυγός της πρόσφερε 3.000 μάρκα κι εκείνη έδωσε όσα χρήματα μπόρεσε, πουλώντας τα κοσμήματά της.
