Οικογένεια: Ο πυρήνας της ανθρώπινης κοινωνίας, το περιβάλλον ανατροφής των παιδιών και αυριανών πολιτών, η εστία αγάπης και θαλπωρής για κάθε άνθρωπο. Η σημασία της οικογένειας δεν αμφισβητήθηκε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία, ενώ από τις απαρχές της κιόλας αναγνωρίστηκε ως υπέρτατης σπουδαιότητας για κάθε άνθρωπο.
Στη χώρα μας, η παράδοση της οικογένειας είναι από τις πιο έντονες και σημαντικές. Ήδη από την αρχαιότητα, σε κάθε σπίτι έκαιγε ένας βωμός αφιερωμένος στην Εστία, τη θεά της Οικογένειας.
Η οικογένεια κράτησε την πίστη και την ταυτότητα σε κάθε δύσκολη στιγμή στην ελληνική ιστορία, η οικογένεια ήταν ο εύφορος χώρος για να ξεπηδήσει η φλόγα του ελληνισμού, όποτε κι αν χρειάστηκε: Ακόμα και στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, την επέτειο των 200 ετών από την οποία γιορτάζουμε φέτος, πρωταγωνίστησαν οι οικογένειες: Ο Υψηλάντης με τον αδερφό του, οι Κουντουριώτηδες, ο Κολοκοτρώνης που πολέμησε με τον γιο του, η Μπουμπουλίνα που έχασε τα παιδιά της – κάθε ήρωας είχε πίσω του μια οικογένεια που στάθηκε στο πλευρό του ή χάθηκε μαζί του…
Η καθιέρωση της Διεθνούς Ημέρας Οικογένειας από τον ΟΗΕ
Η σύγχρονη ανθρώπινη κοινωνία αναγνωρίζει εξίσου τη σπουδαιότητα της οικογένειας και για τον λόγο αυτό, στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έχει καθιερωθεί από το 1991 και εορτάζεται κάθε χρόνο η Διεθνής Ημέρα Οικογένειας, στις 15 Μαΐου. Η διεθνής κοινότητα θεωρεί πως η δομή της οικογένειας διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο για την κοινότητα και μέσω του επετειακού εορτασμού επιδιώκει να φέρνει διαρκώς στο προσκήνιο όλα τα ζητήματα που προκύπτουν γύρω από τον θεσμό αυτό.
«Οικογένεια και αστικοποίηση» το θέμα της Διεθνούς Ημέρας Οικογένειας 2022
Φέτος, κεντρικός άξονας των εκδηλώσεων που γίνονται παγκοσμίως υπό τον ΟΗΕ είναι η σχέση της οικογένειας με την αστικοποίηση και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία των βιώσιμων, φιλικών προς την οικογένεια αστικών πολιτικών.
Η αστικοποίηση είναι μια από τις πιο σημαντικές κοινωνικές διαδικασίες που διαμορφώνουν τον κόσμο, τη ζωή και την ευημερία των οικογενειών παγκοσμίως. Η βιώσιμη αστικοποίηση σχετίζεται με την επίτευξη αρκετών από τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης που έχει θέσει ο ΟΗΕ (Εξάλειψη της φτώχειας, Καλή υγεία και ευεξία, Πόλεις χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς, ανθεκτικές και βιώσιμες και Μείωση των ανισοτήτων). Οι ανωτέρω στόχοι εξαρτώνται από την καλή διαχείριση της αστικοποίησης προς όφελος των οικογενειών και την ενίσχυση της ευημερίας όλων των γενεών που ζουν στις πόλεις.
Οι προετοιμασίες για την τριακοστή επέτειο του Διεθνούς Έτους της Οικογένειας (2024), επικεντρώνονται ήδη στις μεγάλες τάσεις και τον αντίκτυπό τους στις οικογένειες. Η εστίαση σε επιλεγμένες μεγάλες τάσεις, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογικής αλλαγής, της μετανάστευσης, της αστικοποίησης, της δημογραφικής και της κλιματικής αλλαγής έχει ως στόχο να διευκολύνει την ανάλυση των επιπτώσεών τους στην οικογενειακή ζωήκαι να προτείνει πολιτικές που να ανταποκρίνονται στην οικογένεια, προκειμένου να αξιοποιηθούν οι θετικές πτυχές αυτών των τάσεων και να αντιμετωπιστούν τις αρνητικές τους πτυχές.
Πανδημία και οικογένεια
Μετά από δυο χρόνια πανδημίας, άλλωστε, οι ανθρώπινες κοινωνίες σε όλο τον πλανήτη έχουν υποστεί αλλαγές που μπορεί να γίνουν και δομικές. Στον λεγόμενο δυτικό κόσμο, οι νέες τεχνολογίες μπήκαν στη ζωή της οικογένειας και επηρέασαν βαθιά τον τρόπο λειτουργίας της: Οι γονείς έμειναν στο σπίτι και εργάστηκαν από το σπίτι, πολλές φορές χωρίς συγκεκριμένο ωράριο. Τα παιδιά έμειναν επίσης στο σπίτι και η σχολική τους ζωή αντικαταστάθηκε από την τηλεκπαίδευση – έμειναν ώρες μπροστά στο υπολογιστή ή στην οθόνη του τάμπλετ των γονιών τους και έχασαν τη φυσική επαφή με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους. Επί μακρόν, όσα μέλη της οικογένειας ζούσαν έξω από την οικογενειακή εστία (όπως ένα μέλος που ζει και εργάζεται μακριά, οι παππούδες, κλπ) αποκλείστηκαν από την άμεση επαφή και οι σχέσεις διατηρήθηκαν ακόμα και σε καθημερινό επίπεδο επικοινωνίας χάρη στις διευκολύνσεις της νέων τεχνολογιών. Εν ολίγοις, οι νέες τεχνολογίες κατέκλυσαν τη ζωή κάθε οικογένειας και αυτό επηρέασε θετικά αλλά και αρνητικά την καθημερινότητα των μελών της.
Εκτός της κατακόρυφης αύξησης στη χρήση της τεχνολογίας όμως, τα μέλη μιας οικογένειας εξαιτίας της πανδημίας, αποκόμισαν οφέλη για τις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς ο εγκλεισμός διασφάλισε περισσότερο κοινό χρόνο για γονείς και παιδιά. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη έρευνα φοιτητή διδακτορικού στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, οι ερωτώμενοι απάντησαν πως επανήλθε στην καθημερινότητά τους το «οικογενειακό τραπέζι», καθώς τα μέλη των περισσότερων οικογενειών κάθονταν όλα μαζί και απολάμβαναν όχι απλώς το φαγητό τους, αλλά και ο ένας την παρέα του άλλου.
Η παραδοσιακή, ελληνική οικογένεια
Ειδικά για τη χώρα μας, ο θεσμός της οικογένειας έχει σπουδαία σημασία και αναγνώριση από το κοινωνικό σύνολο. Ο μπαμπάς, η μαμά και τα παιδιά είναι ο βασικός πυρήνας, με τις γιαγιάδες και τους παππούδες «από κοντά» – ενίοτε και να ζουν στο ίδιο σπίτι. Μέσα σε κάθε παραδοσιακό σπίτι, στην ελληνική ύπαιθρο ειδικά, στα χωριά και στα νησιά, υπάρχει έως σήμερα «η εστία». Η εστία ή η «γωνιά» του σπιτιού, που δεν είναι «απλώς» το τζάκι ή ο χώρος που μαγείρευαν οι παλιές νοικοκυρές, αλλά το σύμβολο της ενότητας της οικογένειας. Σε πολλές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας άλλωστε επιβιώνει ακόμα και σήμερα το έθιμο να μεταφέρεται φωτιά από το πατρικό σπίτι στο σπίτι του γιου όταν αυτός παντρεύεται.
Αντίστοιχο ρόλο δεσμού της οικογένειας παίζει το εικονοστάσι του σπιτιού με το καντήλι που καίει για τις ψυχές των προγόνων και των αγίων προστατών της οικογένειας. Μέχρι πρόσφατα συνηθιζόταν να τοποθετούνται και τα στέφανα του γάμου σε στεφανοθήκες δίπλα στο εικονοστάσι, μια κίνηση με σαφέστατο σκοπό να υποδηλώσει τη σημασία του γάμου και της ιερότητάς του για την οικογένεια.
Οι Έλληνες θέλουν να κάνουν οικογένεια
Σχετικές έρευνες γύρω από το δημογραφικό δείχνουν με τον πιο επίσημο τρόπο πως είναι επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί ο θεσμός της οικογένειας στη χώρα μας, σταθερά και επίμονα. Στόχος δεν είναι άλλος βέβαια παρά η δημιουργία παιδιών, που θα μεγαλώσουν σωστά, με την μητέρα και τον πατέρα τους, θα αποκτήσουν αρχές, αξίες, πρότυπα και εθνική συνείδηση και θα μπορέσουν να σταθούν στην αυριανή κοινωνία ως ικανοί πολίτες. Η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα, με βάση μεγάλη έρευνα του οργανισμού έρευνας και ανάλυσης ΔιαΝΕΟσις έχει αρχίσει να ανακάμπτει μετά το ναδίρ που βρέθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Παρά τις προκλήσεις και τη δεκαετή οικονομική κρίση, οι Έλληνες νεαρής ηλικίας δηλώνουν πως θέλουν να κάνουν οικογένεια και παιδιά και όταν διστάζουν, αυτό οφείλεται στην επικρατούσα αστάθεια.
Την ίδια στιγμή, οι Ελληνίδες γυναίκες, παρότι και αυτές κατά μέσο όρο αποκτούν παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία από ό,τι παλαιότερα, αυτό δεν συμβαίνει επειδή το επιδιώκουν, κατά κύριο λόγο, αλλά επειδή οι συνθήκες δεν τους το επιτρέπουν. Αξίζει να αναφέρουμε ότι με βάση τα επίσημα διεθνή δεδομένα, το «Όριο αναπαραγωγής γενεών» ορίζεται στα 2,1 παιδιά ανά γυναίκα, που σημαίνει ότι ο πληθυσμός παραμένει σταθερός. Το όριο πολύ χαμηλής γονιμότητας είναι 1,5 παιδιά ανά γυναίκα και σημαίνει ότι ο πληθυσμός μειώνεται στο μισό σε σχεδόν 65 χρόνια, ενώ το όριο ακραία χαμηλής γονιμότητας είναι τα 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, όταν ο πληθυσμός μειώνεται στο μισό σε σχεδόν 44 χρόνια. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι η Ελλάδα το 1999 ήταν κάτω ακόμα και από το χαμηλότερο όριο με 1,23 παιδιά ανά γυναίκα, ενώ το 2016 (τελευταία επίσημα στοιχεία) ήταν στο 1,38.
Η οικογένεια για τους Έλληνες είναι ύψιστης σημασίας και είναι αναγκαίο να υποστηριχθεί από την κρατική μέριμνα με τον καταλληλότερο τρόπο, ώστε να διατηρηθεί ακέραια η δομή και η συνοχή της ελληνικής κοινωνίας. Η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια είναι ο πυρήνας και η κινητήριος δύναμη που εμπνέει με αρχές και αξίες τα παιδιά μας, το μέλλον της πατρίδας μας.
