Μέχρι το απόγευμα της Κυριακής, η Ελλάδα μετρούσε πέντε συνολικά μετάλλια· τέσσερα χάλκινα, στο Τζούντο από τον Θεόδωρο Τσελίδη, στην κωπηλασία από τους Παπακωνσταντίνου – Γκαϊδατζή και Κοντού – Φίτσιου και στην ενόργανη γυμναστική από τον Λευτέρη Πετρούνια, και ένα αργυρό στα 200μ ύπτιο από τον Απόστολο Χρήστου. Η συγκομιδή μεταλλίων μέχρι στιγμής έχει ξεπεράσει εκείνη του Τόκιο (τέσσερα) και μένει μία εβδομάδα για την τελική εικόνα, με την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων 2024. Η χθεσινή πρόκριση του Μίλτου Τεντόγλου στον τελικό του άλματος εις μήκος με την πρώτη του προσπάθεια πυροδότησε ελπίδες για ένα χρυσό.
Τα αισθήματα ανόθευτης χαράς και υπερηφάνειας όσων ανεβαίνουν στο πρώτο σκαλί του βάθρου θεωρούνται συνήθως αυτονόητα. Το τι όμως σκέφτονται αργυροί και χάλκινοι Ολυμπιονίκες, όπως το «πιάνουν» στα πρόσωπά τους οι κάμερες πριν το επιβεβαιώσουν οι δηλώσεις, αποφάσισαν να ανακαλύψουν οι Andrea Luangrath και William Hedgcock, Αναπληρωτές καθηγητές Μάρκετινγκ στα Πανεπιστήμια της Αϊόβα και Μιννεσότα αντίστοιχα.
Η μελέτη τους, που δημοσιεύεται στο Journal of Experimental Psychology, επιβεβαίωσε αυτό που, κατά τους ίδιους, βλέπουμε να διαδραματίζεται τις περισσότερες φορές πάνω στο βάθρο· οι κάτοχοι των αργυρών μεταλλίων δείχνουν λιγότεροι ικανοποιημένοι και ευδιάθετοι από τους χάλκινους νικητές.
Το βάρος των προσδοκιών
Οι καθηγητές με την ομάδα τους συγκέντρωσαν τον μεγαλύτερο όγκο δεδομένων που έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ για τη μελέτη αυτού του φαινομένου και αποτέλεσαν πρωτοπόρους στη χρήση λογισμικού για την ανάγνωση της έκφρασης του προσώπου. Μελέτησαν φωτογραφίες στο βάθρο 413 αθλητών από 67 χώρες και 142 αγωνίσματα συνολικά, σε πέντε διοργανώσεις θερινών Ολυμπιακών Αγώνων μεταξύ 2000 και 2016. Μέσω του λογισμικού συνέκριναν τις εκφράσεις στα πρόσωπα των αθλητών που έλαβαν μετάλλιο με τη θέση τερματισμού τους καθώς και τις εκτιμήσεις για τα αποτελέσματα.
Όπως είχαν δείξει έρευνες και κατά το παρελθόν, το χαμόγελο ήταν συχνότερο στους χάλκινους αντί αργυρούς νικητές, ενώ οι χρυσοί ήταν πιο χαρούμενοι όλων. Οι δύο πιθανές εξηγήσεις των ερευνητών είναι οι εξής:
Οι αργυροί νικητές προχωρούν σε μια σύγκριση προς τα πάνω, με τους χρυσούς δηλαδή νικητές, κάνοντας σκέψεις όπως «παραλίγο να κερδίσω χρυσό»· στους χάλκινους Ολυμπιονίκες η σύγκριση γίνεται προς τα κάτω, οπότε νιώθουν ικανοποίηση για το μετάλλιο αφού τουλάχιστον δεν έγιναν εκείνος που φτάνει στην πηγή αλλά δεν θα πιει νερό.
Οι νικητές διαμορφώνουν τις σκέψεις τους με βάση τις προσδοκίες τους κατά την είσοδό τους στο αγώνισμα, με τους αργυρούς να απογοητεύονται περισσότερο από το βάρος των μεγαλύτερων προσδοκιών συγκριτικά με τους χάλκινους.
Τα παραπάνω στηρίζονται στην «αντιπραγματική σκέψη» από το πεδίο της ψυχολογίας, σύμφωνα με την οποία ένα άτομο συγκρίνει τα γεγονότα με υποθετικά σενάρια για το πώς θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα. «Τώρα έχουμε γνωρίζουμε καλύτερα γιατί οι αθλητές που τα πήγαν αντικειμενικά καλύτερα, όπως δείχνει και το αργυρό έναντι του χάλκινου, μπορεί να φαίνονται λιγότερο χαρούμενοι» σχολίασε ο Hedgcock,από τη Σχολή Διοίκησης Carlson του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, προσθέτοντας ότι «η έννοια της σύγκρισης προς τα πάνω και προς τα κάτω δεν ισχύει μόνο για τους Ολυμπιονίκες αλλά και για πολλές πτυχές της ζωής, όπως η απόδοση στη δουλειά, στο σχολείο ή όταν κάνουμε αγορές, για παράδειγμα».
Τα χαμόγελα δεν είναι πάντα καθρέφτες της ψυχής
Με αφορμή τους αγώνες της 33ης Ολυμπιάδας, οι Luangrath και Hedgcock αρθρογράφησαν στο The Coversation για την έρευνά τους και υπογράμμισαν ότι τα ευρήματα δεν αφορούν το πώς αισθάνθηκαν στην πραγματικότητα οι αθλητές για την κατάκτηση του χάλκινου ή του ασημένιου μεταλλίου. «Μπορεί να προσποιούνται τα χαμόγελα για τις κάμερες. Άλλες φορές, οι άνθρωποι χαμογελούν όταν αισθάνονται αμήχανα ή άβολα» σημειώνουν.
Επομένως, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για άμεση σχέση μεταξύ των εκφράσεων του προσώπου και των συναισθημάτων. Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι εξωτερικές εκφράσεις συναισθημάτων διατηρούν επικοινωνιακή δύναμη και προσφέρουν κάποια εικόνα για το τι μπορεί να αισθάνονται οι αθλητές.
Στην κατακλείδα του άρθρου τους υπενθυμίζουν: «Αν αλλάξετε τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε την επιτυχία, θα μπορέσετε και στην πραγματικότητα να νιώσετε μεγαλύτερη ικανοποίηση από την απόδοσή σας, ιδιαίτερα αν είστε υπερήφανοι για μια δουλειά που κάνατε καλά, χωρίς συγκρίσεις ή προσδοκίες. Υπάρχει πάντα κάτι καλό και στη δεύτερη θέση».
