Υποχρεωτικά και εθελοντικά μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης καυσίμων περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Μέτρων Έκτακτης Ανάγκης (ΣΜΕΑ), όπως έχει θεσμοθετηθεί με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου το 2013 (ΦΕΚ Α196 / 20.09.2013).Με τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου να εκτοξεύονται λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των διεθνών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, στα αρμόδια υπουργεία έχουν αρχίσει να ξεσκονίζουν το ΣΜΕΑ. Στα υπουργεία Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) κινούνται ήδη προς τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών στη βενζίνη με πλαφόν στα περιθώρια κέρδους. Προς το παρόν, η χώρα μας αντιμετωπίζει πρόβλημα τιμών, αλλά όχι πρόβλημα επάρκειας τροφοδοσίας που θα ενεργοποιούσε το ΣΜΕΑ.Όμως η εφαρμογή των πιο αυστηρών μέτρων που προβλέπονται στο ΣΜΕΑ θα εξαρτηθεί από τη στάση ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) απέναντι στον ενεργειακό τομέα της Ρωσίας. Μέχρι στιγμής έχει εν πολλοίς εξαιρεθεί από τις κυρώσεις. Με βάση και τις υψηλότατες τιμές σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο η ΕΕ πληρώνει περίπου 950 εκατ. ευρώ ημερησίως στη Ρωσία, 600 εκατ. για προμήθεια φυσικού αερίου και άλλα 350 εκατ. για πετρέλαιο.Η Ρωσία προμηθεύει σχεδόν το 30% του αργού πετρελαίου στα διυλιστήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και το ποσοστό είναι αρκετά χαμηλότερο για την Ελλάδα, όπως τουλάχιστον είπε προ ημερών η διοίκηση των Ελληνικών Πετρελαίων.Το ΣΜΕΑ, σε περίπτωση που τεθεί σε εφαρμογή, προβλέπει πως λαμβάνεται και «ειδική μέριμνα για την παρακολούθηση των τιμών των πετρελαιοειδών προϊόντων στην εγχώρια αγορά από τα αρμόδια υπουργεία και την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και δύνανται να ορίζονται ιδίως ανώτατα όρια τιμών πώλησης για όλα ή ορισμένα από τα πετρελαιοειδή προϊόντα».Ο κατάλογος των υποχρεωτικών μέτρων είναι μακρύς και επικεντρώνονται σε μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας και μείωσης της κατανάλωσης καυσίμων. Όσον αφορά την κυκλοφορία μπορούν να ληφθούν μέτρα για περιορισμούς στις μετακινήσεις όπως μείωσης των ανωτάτων ορίων ταχύτητας στους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας, στους αυτοκινητόδρομους και στις εθνικές οδούς, περιορισμού της κυκλοφορίας οχημάτων εντός συγκεκριμένων περιοχών, περιοδικής κυκλοφορίας των οχημάτων αναλόγως του αριθμού κυκλοφορίας τους, περιορισμού της συχνότητας δρομολογίων ή των στάσεων των μέσων μαζικής μεταφοράς, απαγόρευση κίνησης σκαφών αναψυχής και ιδιωτικών αεροσκαφών.Στα μέτρα εντάσσεται ακόμα και ακύρωση πτήσεων και δρομολογίων πλοίων χωρίς κάποια ελάχιστη πληρότητα (μέσω συνένωσης δρομολογίων και κατόπιν σύμφωνης γνώμης των αρμόδιων κατά περίπτωση δημοσίων υπηρεσιών). Περιλαμβάνουν επίσης την υποχρεωτική από κοινού μετακίνησης συγκεκριμένου αριθμού επιβατών με οχήματα ιδιωτικής χρήσης.Για τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας μπορούν να ληφθούν μέτρα όπως περιορισμού των θερμοκρασιακών ορίων ρύθμισης των θερμοστατών των κτιρίων και κατοικιών και του χρόνου λειτουργίας των κεντρικών θερμάνσεων ή συστημάτων ψύξεως, περιορισμού του χρόνου λειτουργίας εμπορικών καταστημάτων και των φωτεινών επιγραφών αυτών, περιορισμού του δημόσιου φωτισμού. Σημειώνεται πως ο (εθελοντικός) περιορισμός των ορίων ρύθμισης των θερμοστατών περιλαμβάνεται στα δέκα μέτρα που ανακοίνωσε χθες ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) για τον περιορισμό της εξάρτησης της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο.Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν τα μέτρα υποχρεωτικής χρήσης εναλλακτικών καυσίμων. Οι καταναλωτές πετρελαιοειδών προϊόντων να υποκαταστήσουν υποχρεωτικά τη χρήση πετρελαιοειδών προϊόντων, από άλλα ενεργειακά προϊόντα ή/και από εναλλακτικές μορφές ενέργειας, εφόσον διαθέτουν σχετική δυνατότητα.Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και η αρμόδια Επιτροπή Διαχείρισης Σοβαρών Διαταραχών του Εφοδιασμού σε Πετρέλαιο ή/και Πετρελαιοειδή Προϊόντα μπορούν να προχωρούν σε μέτρα που επηρεάζουν το ύψος της προσφοράς πετρελαιοειδών προϊόντων στην αγορά.Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η διάθεση των στρατηγικών αποθεμάτων της χώρας θέμα το οποίο έχει συζητηθεί τις τελευταίες ημέρες διεθνώς στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Ενέργειας. Στην Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου προβλέπεται πως «σε περίπτωση διαταραχής εφοδιασμού με φυσικό αέριο ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής δύναται με απόφαση του να αποδεσμεύει αποθέματα έκτακτης ανάγκης, μειώνοντας το υποχρεωτικό ύψος διατήρησης των αποθεμάτων, κατόπιν εισήγησης της Επιτροπής Διαχείρισης Σοβαρών Διαταραχών του Εφοδιασμού και σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας και την Ευρωπαϊκή Ένωση, για την εναλλαγή καυσίμων στις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στα διυλιστήρια προκειμένου να συνεχιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία τους, αν αυτό κριθεί αναγκαίο».Το ΣΜΕΑ δίνει επίσης τη δυνατότητα για περιορισμό των εξαγωγών πετρελαιοειδών, ακόμα και μέτρων για παραγωγή συγκεκριμένου τύπου πετρελαιοειδών από τα διυλιστήρια.
