«Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επιδοτήσει το κοίτασμα “Αφροδίτη” της Κύπρου» έγραφε προ ημερών στο Twitter ο κ. Νίκος Τσάφος κάτοχος της έδρας James R. Schlesinger για την Ενέργεια και τη Γεωπολιτική στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών CSIS στην Ουάσιγκτον.Ο κ. Τσάφος υποστήριζε στο ίδιο μήνυμα πως οι πρώτες ποσότητες φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη» μπορούν να εξαχθούν το 2026 / 27 μέσω των σταθμών υγροποίησης της Αιγύπτου, συνεπώς είναι το πιο ώριμο κοίτασμα – αντίδοτο στη ρωσική εξάρτηση της ΕΕ.Το κόστος εξόρυξης εκτιμάται στα πέντε δισ. δολάρια περίπου, συν το ένα δισ. που απαιτείται για τον αγωγό σύνδεσης με την Αίγυπτο προκειμένου στη συνέχεια το αέριο να υγροποιείται (LNG) και να εξάγεται. Εκτιμάται πως από το κοίτασμα μπορούν να παράγονται περίπου 6 – 8 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου για τα επόμενα 10 – 15 χρόνια.Στην πράξη βέβαια, το «Αφροδίτη», το μοναδικό επιβεβαιωμένο κοίτασμα φυσικού αερίου στην Κύπρο (αφού στα θαλάσσια «οικόπεδα» του «Γλαύκου» και της «Καλυψώς» απαιτούνται πρόσθετες επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις που δεν προχώρησαν, αν και στο “Γλαύκο” ολοκληρώθηκε αυτές τις ημέρες), είναι αναξιοποίητο εδώ και έντεκα χρόνια.Την ίδια περίοδο οι Ισραηλινοί πέτυχαν να αξιοποιήσουν πλήρως το κοίτασμα «Ταμάρ» που ανακαλύφθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με το «Αφροδίτη». Προωθούν ταχύτατα την δεύτερη φάση αξιοποίησης του κοιτάσματος «Λεβιάθαν», δυναμικότητας περίπου 650 bcm που εκμεταλλεύεται η ίδια κοινοπραξία υπό την Chevron που διαχειρίζεται και το «Αφροδίτη». Οι Αιγύπτιοι μέσα σε τρία χρόνια έβαλαν σε παραγωγή το τεράστιο κοίτασμα «Ζορ» (850 bcm). Όσο για τις ελληνικές έρευνες για υδρογονάνθρακες, σε Ιόνιο και νοτιοδυτικά της Κρήτης, πάνε από αναβολή σε αναβολή, με την Ελληνική Διαχειριστική Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ) να ανακοινώνει, πάντως, προ ημερών την ολοκλήρωση σεισμικών ερευνών στο Ιόνιο.Οι γνωστές αντιρρήσεις της Τουρκίας και η σκληρή πολιτική των τελευταίων ετών στο θέμα της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο στα σχέδια της Κύπρου και της Ελλάδας. Και όπως υποστηρίζουν οι αναλυτές, η τετραμερής συμμαχία Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ – Αιγύπτου, με τη συνδρομή των ΗΠΑ, δεν έχει φέρει μέχρι στιγμής το επιθυμητό αποτέλεσμα για τις δύο πρώτες. Εδώ και δέκα χρόνια διαπραγματεύεται η Κύπρος με το Ισραήλ επειδή πολύ μικρό τμήμα του κοιτάσματος «Αφροδίτη» βρίσκεται στην ισραηλινή ΑΟΖ.Τώρα που οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην ενέργεια αναδιατάσσονται με αφορμή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, πυκνώνουν οι επαφές (όπως δείχνουν οι συναντήσεις Ισραήλ – Τουρκίας) ώστε να μπει με κάποιο τρόπο και η Άγκυρα στο παιχνίδι. Το θέμα ήταν στο μενού και της χθεσινής συνάντησης του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Τ. Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη.Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν δηλώσεις από πλευράς Ισραήλ σύμφωνα με τις οποίες δεν θα είχαν αντίρρηση να συμμετάσχει η Τουρκία στο East Mediterranean Gas Forum (EMGF), το φόρουμ στο οποίο είναι σήμερα μέλη η χώρα μας, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Παλαιστίνη, η Ιταλία και η Γαλλία. Κάποιοι άλλοι αναλυτές θεωρούν πως η πρόταση για αγωγό από τα κοιτάσματα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, όπως το «Λεβιάθαν», προς την Τουρκία κερδίζει πόντους σε αυτή τη συγκυρία. Αντίστοιχα σχέδια είχαν σκοντάψει στο παρελθόν στις αντιρρήσεις του Ισραήλ και όχι μόνο.Οι νέες έρευνεςΣε αυτό το κλίμα συνεχίζονται πάντως οι έρευνες για νέα κοιτάσματα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Τις επόμενες εβδομάδες η Energean ξεκινά νέο γεωτρητικό πρόγραμμα στο Ισραήλ με στόχο την ανακάλυψη έως και 110 δισεκ. κυβικών μέτρων αερίου. Σε περίπτωση ανακαλύψεων, ποσότητες θα μπορούσαν να εξαχθούν προς ευρωπαϊκές αγορές όπως η ελληνική, μέσω της μεταφοράς τους με αγωγό από το Ισραήλ προς την Αίγυπτο και από εκεί μέσω των τερματικών σταθμών Idku και Damietta με υγροποίηση. Σημειώνεται ότι η εταιρεία έχει ήδη υπογράψει Μνημόνιο Κατανόησης (MOU) με την αιγυπτιακή EGAS για την εξαγωγή έως 2 bcm αερίου ετησίως από το Ισραήλ στην Αίγυπτο.Όσο για την τύχη του κοιτάσματος «Αφροδίτη» οι τελευταίες επίσημες δηλώσεις που έχουμε προέρχονται από την υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Νατάσας Πηλείδου, σε συνέντευξη που έδωσε προ ημερών στη Cyprus Times. Η κα Πηλείδου δήλωσε πως η Chevron, που ηγείται της κοινοπραξίας εκμετάλλευσης και εξαγόρασε τη Noble Energy τον Οκτώβριο του 2020, «αξιοποιώντας την πολύ μεγάλη εμπειρία της, αποφάσισε να επαναξιολογήσει το Σχέδιο Ανάπτυξης και Παραγωγής του κοιτάσματος «Αφροδίτη» με σκοπό τη βελτιστοποίησή του. Προς τον σκοπό αυτό η εταιρεία εξετάζει, μεταξύ άλλων, πιθανές συνέργειες με άλλες υποδομές στην περιοχή. Είμαστε σε συνεχή επικοινωνία με τον αδειούχο για το θέμα και αναμένουμε σύντομα την ολοκλήρωση της διαδικασίας και ενημέρωση για τα αποτελέσματά της».Πώς θα φτάνει το αέριο στην Ευρώπη;Αρκετοί αναλυτές προσπαθούν να εξηγήσουν και τις πρόσφατες δηλώσεις του διευθύνοντος συμβούλου της Chevron Michael Wirth, στο συνέδριο CERAWeek στο Χιούστον, σύμφωνα με τις οποίες ένας αγωγός από το Ισραήλ προς την Ευρώπη, θα προσέφερε στην Ε.Ε. μια εναλλακτική λύση στο ρωσικό αέριο. Πολλοί έσπευσαν να θεωρήσουν πως οι δηλώσεις Wirth αποτελούν «δεύτερη ευκαιρία» για τον αγωγό EastMed τον οποίοι η αμερικανική κυβέρνηση είχε «θάψει» με πρόσφατο non paper που καλούσε τις χώρες της περιοχές να στραφούν προς τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις και την πράσινη ενέργεια.Η ελληνική και κυπριακή πλευρά υποστηρίζουν πως οι τεχνοοικονομικές μελέτες που θα παραδοθούν στο τέλος του έτους θα κρίνουν την τύχη του EastMed που εξακολουθεί να έχει υποστηρικτές και σε τρίτες χώρες όπως η Ιταλία. Εκτός όμως από τα τεχνικά και οικονομικά εμπόδια ενός τέτοιου περίπλοκου έργου προς το παρόν δεν γνωρίζουμε και πως θα γεμίζει με αέριο!Τα κοιτάσματα που ήδη αξιοποιούνται οδεύουν προς Ισραήλ ή Αίγυπτο, αγωγό προς Αίγυπτο σχεδιάζει η κοινοπραξία του «Αφροδίτη» και συμφωνία με Κάιρο έχει υπογράψει η Energean. Συνεπώς, όπως εξηγούν οι αναλυτές, θα χρειαστεί πολιτική και επιχειρηματική συμφωνία για να βρεθεί το αέριο για τον EastMed στην περίπτωση που η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίξει την υλοποίησή του.Η άλλη πλευρά τονίζει πως αν επιβεβαιωθούν, από τις απαραίτητες γεωτρήσεις, τα πρώτα στοιχεία για τα «οικόπεδα» του «Γλαύκου» και της «Καλυψώς» στην Κύπρο τότε η χώρα θα μπορεί να δηλώσει ως αποθέματα προς εκμετάλλευση ποσότητες κοντά στα 550 bcm. Στην ΕΔΕΥ υποστηρίζουν πως με βάση τις σημερινές εκτιμήσεις (αφού οι έρευνες δεν έχουν προχωρήσει) και με τιμές φυσικού αερίου προ κρίσης, η αξία των ελληνικών κοιτασμάτων μπορεί να προσεγγίσει τα 260 δισ. ευρώ.Πολύ πριν το αμερικανικό non paper για τον EastMed και τη ρωσική εισβολή είχε, πάντως, πέσει στο τραπέζι και ένα σενάριο εναλλακτικής διέλευσης με αγωγό (ή «εικονικό αγωγό» δηλαδή μεταφοράς μέσω πλοίων LNG) Αιγύπτου – Ελλάδας. Προς το παρόν παραμένει σενάριο καθώς μελέτες δεν έχουν προχωρήσει.Μέχρι να οριστικοποιηθεί το όποιο σχέδιο μεταφοράς του φυσικού αερίου από τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, η Αίγυπτος παραμένει η πιο γρήγορη λύση. Η Αίγυπτος διαθέτει σήμερα δύο τερματικούς σταθμούς LNG, σε Idku και Damietta, που ελέγχονται μάλιστα μετοχικά από ευρωπαϊκούς ομίλους. Η Shell και η μαλαισιανή Petronas λειτουργούν τον τερματικό σταθμό LNG του Idku στον οποίο συμμετέχουν και η γαλλική Engie καθώς και οι αιγυπτιακές Natural Gas Holding Company (EGAS) και Egyptian General Petroleum Corporation (EGPC). Η ιταλική Eni κατέχει το 50% του τερματικού Damietta με την EGAS στο 40% και την EGPC στο 10%.Οι τιμέςΜέχρι να ξεσπάσει η κρίση στην Ουκρανία οι αναλυτές απέφευγαν να συνδυάσουν την επιστροφή των τιμών του πετρελαίου σε υψηλά επίπεδα με αυξημένη διάθεση των κολοσσών του κλάδου για έρευνες νέων κοιτασμάτων. Κυρίως επειδή οι πιέσεις για στροφή προς την πράσινη ενέργεια που έχουν λάβει ακόμα και τη μορφή «μετοχικών κινητοποιήσεων» έχουν περιορίσει τη δραστηριότητα των πετρελαϊκών κολοσσών στον τομέα των ερευνών.Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Wood Mackenzie πέρυσι έγιναν 798 ερευνητικές γεωτρήσεις ανά τον κόσμο, από 1.256 το 2019. Οι δαπάνες για έρευνες των επτά ισχυρών παικτών του κλάδου υποχώρησαν το 2020 στο 9% των συνολικών επενδύσεων από 18% που ήταν το 2014. Το ερώτημα είναι αν οι διεθνείς κολοσσοί επιστρέψουν πιο δυναμικά σε Μεσόγειο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες καθώς τα τελευταία χρόνια τοποθετούνται σε πιο εξωτικούς προορισμούς.
