Πολύ μελάνι έχει χυθεί το τελευταίο διάστημα για τον χρόνο των εκλογών σε συνδυασμό με την απογραφή.
Πολιτικοί και δημοσιογράφοι έχουν βγάλει «χαρτί και μολύβι» και κυκλώνουν ημερομηνίες, κάνουν υπολογισμούς για τις έδρες που θα κερδηθούν ή θα χαθούν, αναλόγως του ποια απογραφή θα μετρήσει: Η παλιά ή η πρόσφατη, του 2021. Υποψήφιοι σε περιφέρειες διατηρούν ελπίδες ότι θα κερδίσει έδρα η περιφέρειά τους, ενώ άλλοι απογοητευμένοι εκτιμούν ότι θα χάσει.
Σε κομματικά επιτελεία επικρατεί αναβρασμός, καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι ο χρόνος που θα επιλέξει ο πρωθυπουργός να κάνει τις εκλογές θα είναι σε ευθεία συνάρτηση με την απόφαση που θα πάρει για την απογραφή, ενώ κυριάρχησαν και σενάρια ότι οι εκλογές θα γίνουν τέλος Φεβρουαρίου ή αρχές Μαρτίου εφόσον επιλέξει ο κ. Μητσοτάκης να κάνει εκλογές με την παλιά απογραφή, η οποία ισχύει από τις αρχές Μαρτίου.
Οι πιθανές ημερομηνίες εκλογών
Όσο για την ημερομηνία των εκλογών, τα σενάρια δίνουν και παίρνουν, λόγω και της ιδιαιτερότητας της διεξαγωγής της πρώτης εκλογικής αναμέτρησης με την απλή αναλογική.
Πιο πιθανά σενάρια, πάντως, λέγεται ότι είναι τρία: Η Κυριακή 2 Απριλίου, η Κυριακή των Βαΐων 9 Απριλίου (λίγο πριν το Πάσχα) και η 14η ή η 21η Μαΐου 2023 (λίγο πριν τις Πανελλαδικές, οι οποίες ξεκινούν 2 Ιουνίου και ολοκληρώνονται στις 12 Ιουνίου για τα ΓΕΛ, και 16/6 για τα ΕΠΑΛ).
Τι πραγματικά όμως ισχύει από όλα αυτά;
Ο υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης, σε πρόσφατη συνέντευξή του, στην ΕΡΤ, είχε δηλώσει ξεκάθαρα: «Οι εκλογές θα γίνουν στο τέλος της τετραετίας με την απογραφή του 2021». Πρόσθεσε, μάλιστα, πως από μια πρώτη εκτίμηση φαίνεται ότι δεν θα υπάρξουν μεγάλες μεταβολές, αλλά σημειακές αλλαγές στις εκλογικές περιφέρειες. «Δεν πρόκειται να επηρεαστούν οι Πανελλαδικές από τον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών» πρόσθεσε.
Από την άλλη, λίγοι γνωρίζουν τα εκλογικά «τερτίπια» όσο ο Θοδωρής Λιβάνιος. Ο σημερινός υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ως τον Αύγουστο του 2021 διετέλεσε υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, ενώ από τον Ιούλιο του 2019 έως τον Ιανουάριο 2021 ήταν υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Αυτοδιοίκησης και Εκλογών. Ο κ. Λιβάνιος, λοιπόν, με ανάρτησή του προ ημερών, θέλησε να βάλει ένα τέλος στην παραφιλολογία, μέσα από 10 ερωτήσεις και απαντήσεις.
Τι λέει; Πρώτον ότι οι εκλογές θα γίνουν υποχρεωτικά με τη νέα απογραφή, σύμφωνα με τη Συνταγματική Αναθεώρηση του 2001. «Δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια κανενός, είναι υποχρέωση» λέει. Δεύτερον, εξηγεί τη διαφορά μεταξύ νόμιμου και μόνιμου πληθυσμού και τονίζει ότι με τη νέα απογραφή δεν επηρεάζεται επ’ ουδενί ο τελικός αριθμός των εδρών που θα λάβει κάθε κόμμα. Τρίτον, σε γενικές γραμμές αναμένεται να μετακινηθούν κάποιες έδρες (όχι πάνω από 8-10) από περιφερειακές εκλογικές περιφέρειες προς την παλαιά Β’ Αθηνών, την Ανατολική Αττική, τις δύο εκλογικές περιφέρειες της Θεσσαλονίκης και ενδεχομένως 1-2 άλλων περιφερειών.
Εν κατακλείδι, υπομονή μέχρι τον Δεκέμβριο που η ΕΛΣΤΑΤ θα ανακοινώσει τον πληθυσμό της χώρας. Αμέσως μετά τη δημοσίευση θα εκδοθεί το Προεδρικό Διάταγμα για την κατανομή των εδρών και οι εκλογές θα γίνουν με τη νέα απογραφή.
«Επειδή γίνεται (ή για την ακρίβεια άρχισε να γίνεται) κουβέντα για την απογραφή του 2021 και το αν θα ισχύσει ή όχι στις εκλογές του 2023, καλό θα ήταν να έχουμε υπόψη ορισμένα δεδομένα:
- Το Σύνταγμα, ήδη από την Αναθεώρηση του 2001, έχει εντάξει ειδική ρήτρα στην παράγραφο 2 του άρθρου 54. «2. O αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση τον νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευθεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της».
Τι σημαίνει αυτό; Ότι έναν χρόνο μετά την απογραφή και εφόσον έχει δώσει στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή (η οποία είναι ανεξάρτητη αρχή) τα στοιχεία του νόμιμου πληθυσμού, τότε υποχρεωτικά οι εκλογές διεξάγονται με βάση τη νέα απογραφή.
Γιατί μπήκε αυτό; Γιατί στο παρελθόν για μικροπολιτικούς λόγους, οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούσαν κατά το δοκούν την προηγούμενη ή τη νέα απογραφή. Για τον λόγο αυτόν μπήκε απώτατο χρονικό όριο στην Αναθεώρηση του 2001 για την εφαρμογή της απογραφής.
- Ποιος είναι ο νόμιμος πληθυσμός και σε τι διαφέρει από τον μόνιμο;
- Νόμιμος είναι ο αριθμός δημοτών κάθε εκλογικής περιφέρειας όπως προκύπτει από την απογραφή. Δηλαδή ο κάθε ένας πολίτης που απογράφηκε απάντησε, μεταξύ άλλων, σε δύο ερωτήσεις: α) “Πού μένετε μόνιμα;” και β) “Πού είστε δημότης;”. Έτσι λοιπόν κάποιος μπορεί να μένει μόνιμα π.χ. στη Θεσσαλονίκη και να είναι δημότης (και συνεπώς να ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα) στο Λιτόχωρο Πιερίας. Ο εν λόγω πολίτης θα καταγραφεί ως μόνιμος πληθυσμός στη Θεσσαλονίκη αλλά ως νόμιμος πληθυσμός στην εκλογική περιφέρεια Πιερίας.
- Πότε έγινε η απογραφή;
- Η απογραφή ξεκίνησε (με πάρα πολλά προβλήματα, λόγω πανδημίας) τον Οκτώβριο του 2021 και ολοκληρώθηκε μετά από παρατάσεις την 21η Φεβρουαρίου 2022. Οπότε, το ένα έτος μετά τη διενέργειά της υπολογίζεται το αργότερο μετά την 21η Φεβρουαρίου 2022 και συνεπώς είναι η 21η Φεβρουαρίου 2023.
- Τι έχει ανακοινώσει έως σήμερα η ΕΛΣΤΑΤ;
- Η ΕΛΣΤΑΤ σήμερα έχει ανακοινώσει προσωρινά αποτελέσματα ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού, ενώ αναμένεται να ανακοινώσει τα αποτελέσματα της απογραφής, συμπεριλαμβανομένου του νόμιμου πληθυσμού έως το τέλος του έτους, καθώς πρέπει αυτά να υποβληθούν και στη EUROSTAT.
- Θα έχει επιπτώσεις η απογραφή στο εκλογικό αποτέλεσμα;
- Όσον αφορά τον τελικό αριθμό των εδρών που κερδίζει κάθε κόμμα, η απάντηση είναι ΞΕΚΑΘΑΡΑ ΟΧΙ. Από τον νόμο “Σκανδαλίδη” και έπειτα (και ανεξαρτήτως του αριθμού του bonus του πρώτου κόμματος), οι έδρες κάθε κόμματος συνολικά εξαρτώνται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ και μόνο από το ποσοστό του, την ύπαρξη bonus για το πρώτο κόμμα ή όχι και τον αριθμό αυτού και από το άθροισμα ποσοστών των κομμάτων που δεν συμμετέχουν στη Βουλή. Επομένως, ένα κόμμα θα πάρει τις ίδιες έδρες στο σύνολο της επικράτειας ανεξαρτήτως π.χ. αν κερδίσει ή όχι όλες τις μονοεδρικές περιφέρειες. Αυτό δεν ίσχυε με προηγούμενους εκλογικούς νόμους (όπως π.χ. ο 1907/90), κατά τους οποίους π.χ. ο αριθμός των μονοεδρικών επηρέαζε το αποτέλεσμα.
- Πού επηρεάζει η απογραφή και ο αριθμός των εδρών; Απλά σε τρεις βασικούς τομείς:
- α. Στην κατανομή των εδρών μέσα στην εκλογική περιφέρεια (π.χ. εκλογικό μέτρο κ.λπ.)
- β. Στον αριθμό των υποψηφίων κάθε κόμματος σε μια εκλογική περιφέρεια και
- γ. Στον αριθμό των σταυρών προτίμησης που μπορεί να θέσει ο εκλογέας στο ψηφοδέλτιο.
- Και οι αυτοδιοικητικές εκλογές;
- Όπως είναι γνωστό, τον Οκτώβριο του 2023 θα διεξαχθούν οι αυτοδιοικητικές εκλογές. Αυτές χρησιμοποιούν αποκλειστικά και μόνο τον ΜΟΝΙΜΟ πληθυσμό, δηλαδή τον αριθμό των κατοίκων και όχι των δημοτών.
- Θα φέρει πολλές αλλαγές η απογραφή στην κατανομή των εδρών;
- Πρέπει να περιμένουμε την ανακοίνωση των στοιχείων από την ΕΛΣΤΑΤ για τον ΝΟΜΙΜΟ πληθυσμό. Ωστόσο, δεν αναμένεται η απογραφή να επιφέρει περισσότερες αλλαγές από όσες είχε επιφέρει η απογραφή του 2011. Χοντρικά, αυτό που αναμένεται είναι η κατά κανόνα μετακίνηση ορισμένων εδρών από περιφερειακές εκλογικές περιφέρειες (όχι εκτιμώ πάνω από 8-10 τον αριθμό) προς εκλογικές περιφέρειες της τ. Β’ Αθηνών: την Ανατολικής Αττικής, τις δύο εκλογικές περιφέρειες της Θεσσαλονίκης και ενδεχομένως 1-2 άλλων περιφερειών. Αλλά ως τον Δεκέμβριο υπομονή.
- Μα κάπου διάβασα ότι η Α’ Αθήνας θα κερδίσει 4 περισσότερες έδρες…
- Κάποιοι μπήκαν στον πειρασμό και κάνανε κατανομή εδρών με βάση τα προσωρινά αποτελέσματα του ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού. Εκεί συμπεριλαμβάνονται και οι μη έχοντες ελληνική υπηκοότητα κάτοικοι, αλλά κυρίως και οι λεγόμενοι ετεροδημότες… Έτσι εμφανίστηκε η Α’ Αθηνάς να της “αναλογούν” (εντός πολλών εισαγωγικών) 4 έδρες παραπάνω. Προφανώς είναι λάθος αυτός ο υπολογισμός. Για δύο λόγους:
- α. Οι εκλογικές περιφέρειες της “επαρχίας” αδικήθηκαν γιατί πάρα πολλοί ψηφοφόροι σε αυτές τις εκλογικές περιφέρειες ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα, δηλαδή οι ετεροδημότες.
- β. Δικαίωμα ψήφου έχουν αποκλειστικά και μόνο οι Έλληνες πολίτες.
- Άλλωστε, η Α’ Αθήνας σταθερά σε κάθε απογραφή χάνει έδρες. Σήμερα εκλέγει 14 βουλευτές και το 1990 εξέλεξε 21.
- Οι εκλογές του 2012 έγιναν όμως με βάση την απογραφή του 2001; Πώς έγινε αυτό;
- Η ΕΛΣΤΑΤ τον Απρίλιο του 2012 που διαλύθηκε η Βουλή δεν είχε εκδώσει αποτελέσματα του ΝΟΜΙΜΟΥ πληθυσμού. Τα εξέδωσε σε ΦΕΚ την 30ή Ιουλίου 2022. Ως εκ τούτου, οι εκλογές έγιναν με την απογραφή το 2001 και οι σχετικές προσφυγές στο εκλογοδικείο απορρίφθηκαν.
- Χρειάζεται να γίνει κάποια ειδική διεργασία για την ενσωμάτωση των αλλαγών στον αριθμό των εδρών στους εκλογικούς καταλόγους;
- ΟΧΙ. Είναι εντελώς διακριτές και διαφορετικές διαδικασίες. Οι εκλογικοί κατάλογοι έχουν τους εγγεγραμμένους Έλληνες εκλογείς άνω των 17 ετών στο πληροφοριακό σύστημα «Μητρώο Πολιτών». Δεν έχουν καμία σχέση με την απογραφή ή τον αριθμό των εδρών.
- Επομένως…
- Επομένως, υπομονή μέχρι τον Δεκέμβριο. Αμέσως μετά τη δημοσίευση, το Προεδρικό Διάταγμα για την κατανομή των εδρών πρέπει να εκδοθεί σύμφωνα με τις επιταγές του Συντάγματος και οι εκλογές να γίνουν υποχρεωτικά με τη νέα απογραφή. Δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια κανενός, είναι υποχρέωση.
