Τα καταστήματα με είδη κάνναβης πολλαπλασιάζονται, οι καταναλωτές το ίδιο, επενδύσεις ανακοινώνονται και φιλόδοξα επιχειρηματικά πρότζεκτ ξεδιπλώνονται. Τα έλαια κανναβιδιόλης (CBD) έχουν γίνει περιζήτητα, το δαιμονοποιημένο, κάποτε, επτάφυλλο κοσμεί πια μέχρι και συνοικιακά μπακάλικα.
«Γκρίζες ζώνες» και νομοθετικά κενά ή αναχρονισμοί φαίνεται εντούτοις να αποθαρρύνουν μικρούς καλλιεργητές και παραγωγούς ευνοώντας τα ολιγοπώλια, εγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα δεν διατίθενται ακόμα, ενώ η αποποινικοποίηση της κατοχής και καλλιέργειας κάνναβης για προσωπική χρήση, άρα και του «κακού» THC, έστω εν μέρει, παραμένει αίτημα-κλειδί.
Στη φετινή 4η Athens Cannabis Expo τον Σεπτέμβριο στο Τάε Κβον Ντο συμμετείχαν πάνω από 100 Έλληνες και ξένοι επιχειρηματίες του κλάδου, καθώς επίσης καλλιεργητές, παραγωγοί, εκπρόσωποι εταιρειών, γιατροί και σύλλογοι ασθενών που διεκδικούν ελεύθερη πρόσβαση στο φάρμακό τους. Δόθηκαν ομιλίες, οργανώθηκαν παρουσιάσεις και σεμινάρια, ενώ η προσέλευση του κοινού ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.
Επόμενο όταν, σύμφωνα με ό,τι «αποκαλύπτουν» τα λύματα που παράγουμε την τελευταία διετία (έρευνα του καθηγητή Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ Νίκου Θωμαΐδη), ένας στους δέκα Αθηναίους χρησιμοποιεί κάνναβη ως ευφορικό καταρχάς, αλλά πλέον και ως γιατρικό, ακόμα και ως τρόφιμο.
Υπάρχει, ταυτόχρονα, μια γενικότερη πίεση να “μαντρώσουν” τα καννα-βινοειδή στο φαρμακείο, κάτι που ενισχύεται από τα σκευάσματα με 8HC που έχουν κατακλύσει την αγορά.
Το «πράσινο Ελντοράντο»
«Σε λίγα χρόνια η κάνναβη θα φέρνει στην Ελλάδα δισεκατομμύρια σε εξαγωγές», ανέφερε σε ομιλία του στη φετινή ΔΕΘ ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης, ο ίδιος που ομολόγησε πέρσι δημόσια ότι το κόμμα του εσφαλμένα είχε αντιταχθεί στη νομοθεσία για τη φαρμακευτική κάνναβη που θέσπισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2018, έναν χρόνο αφότου επέτρεψε την εισαγωγή και χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης.
Απέδωσε μάλιστα τα εύσημα στον πολιτικό του αντίπαλο Νίκο Καρανίκα για τη συμβολή του στο εγχείρημα, ενώ τον Ιανουάριο του ’21 υπήρξε έντονη αντιπαράθεση μέσα στη Βουλή με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και πρώην «σύντροφό» του στον ΛΑΟΣ Μάκη Βορίδη, ο οποίος αμφισβήτησε τις ιαματικές ιδιότητες του φυτού και ζήτησε αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου για τη βιομηχανική κάνναβη, με τον πρωθυπουργό να παρεμβαίνει σε ρόλο πυροσβέστη.
Τα στοιχεία μοιάζουν πράγματι εκ πρώτης όψεως ενθαρρυντικά, τουλάχιστον στη «βιτρίνα», όμως δεν είναι όλα το ίδιο αισιόδοξα. Για την ακρίβεια, είναι σαν να κοπανάμε μια στο καρφί και μια στο πέταλο. Μόνο στο Λεκανοπέδιο λειτουργούν σήμερα κάπου 60 καταστήματα που εμπορεύονται σπόρους, ανθούς, συμπυκνώματα, αιθέρια έλαια, λάδια, αποστάγματα και μια πληθώρα προϊόντων από κάνναβη σε μεγάλη ποικιλία – οι διώξεις του Cannabishop τη δεκαετία του ’90 επειδή τα ρούχα από κάνναβη θεωρήθηκαν… προπαγάνδα υπέρ των ναρκωτικών φαντάζουν πια «μουσειακές».
Και δεν είναι μόνο αυτά – εμπορικοί ιστότοποι, πολυκαταστήματα, sex shops, περίπτερα, ακόμα και αυτόματοι πωλητές διαθέτουν πλέον σκευάσματα κάνναβης και διάφορα συναφή «γκατζετάκια», υγρά αναπλήρωσης CBD για ατμιστές, μέχρι και έτοιμα «τσιγαριλίκια» με αμυδρά, ενίοτε, ίχνη της παραμένουσας στην παρανομία όταν υπερβαίνει το 0,2% ψυχοδηλωτικής ουσίας τετραϋδροκανναβινόλης (THC) είτε αναλόγων της. Τρόφιμα που περιέχουν κάνναβη, από σπορέλαια, παξιμάδια, μούσλι και ζυμαρικά μέχρι σοκολάτες, ροφήματα, μέλια και τυριά μπορεί εξάλλου σήμερα να βρει κανείς σε πληθώρα καταστημάτων τροφίμων. Το ίδιο και καλλυντικά, από εξεζητημένα βιολογικά μέχρι προϊόντα περιποίησης γνωστών εμπορικών labels που πωλούνται πια και στα σούπερ-μάρκετ. Και κοντά σε αυτά, ρούχα, τσάντες και άλλα είδη από κλωστική κάνναβη. Τι γίνεται όμως στο επιχειρηματικό πεδίο;
Δουλειές με φούντες
Δημοσίευμα του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» αναφέρει ότι η πολυδιαφημισμένη επένδυση της Tikun Olam Ελλάδος Α.Ε. στην Κορινθία, η πρώτη που έλαβε έγκριση εγκατάστασης και λειτουργίας μονάδας για καλλιέργεια, επεξεργασία, μεταποίηση και παραγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, σε μια έκταση 56.000 τ.μ., ξεπερνάει τα 30 εκατ. ευρώ και υπολογίζεται ότι δημιουργεί καταρχάς πάνω από 120 νέες θέσεις εργασίας, «πολλές εξ αυτών στην έρευνα και την καινοτομία». Την εν λόγω εταιρεία έχει τιμήσει επανειλημμένα με επισκέψεις του ο υπουργός Ανάπτυξης, μαθαίνω όμως ότι η πρώτη της σοδειά δεν πήγε καλά εξαιτίας ενός βακτηρίου που προσέβαλε τα φυτά και τώρα περιμένει το 2023 για να «ρεφάρει».
«Η Tikun Olam Israel παρέχει στην Tikun Europe το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ενός από τα πιο αξιόπιστα ονόματα στην παγκόσμια βιομηχανία φαρμακευτικής κάνναβης, σε συνδυασμό με εξειδικευμένη τεχνογνωσία και εκτεταμένη κλινική έρευνα… Η μονάδα περιλαμβάνει την καλλιέργεια θερμοκηπίων και τη βιομηχανική επεξεργασία ανθών κάνναβης. Αποστολή μας είναι να θεραπεύσουμε και να ανακουφίσουμε το κοινωνικό σύνολο ενώ συγχρόνως να παρέχουμε αποδεικτικά στοιχεία για την αποτελεσματική θεραπευτική δράση της φαρμακευτικής κάνναβης, αναπτύσσοντας και διαθέτοντας στην αγορά σκευάσματα τα οποία δημιουργεί η φύση και η αποτελεσματικότητά τους υποστηρίζεται από επιστημονικά δεδομένα», αναφέρει ο ιστότοπός της.
Μέχρι σήμερα έχουν χορηγηθεί 128 εγκρίσεις εγκατάστασης τέτοιων μονάδων σε όλη την επικράτεια, με τις περισσότερες να αφορούν στη Στερεά Ελλάδα και κυρίως στη Βοιωτία. Πρόσφατα εγκρίθηκαν οι αιτήσεις δύο ακόμα ενδιαφερόμενων εταιρειών, της Orenda Lab Mike και της Hellenic Pharmaceuticals Corporation, ενώ τέλη Νοεμβρίου ξεκίνησε να λειτουργεί στο Κιλκίς η Grecan Natural Medicine.
«H εταιρεία μας είναι η πρώτη αμιγώς ελληνική εταιρεία με ίδια κεφάλαια από γυναίκα επενδυτή που ευαισθητοποιείται στον χώρο των φαρμάκων και συγκεκριμένα στη φαρμακευτική κάνναβη. Η Grecan, τηρώντας όλες τις νομικές διαδικασίες και πιστοποιήσεις, όπως GACP και EuGMP, προσπαθεί να λειτουργήσει με πρότυπες διαδικασίες στο νέο αυτό καινοτόμο προϊόν, με εγκαταστάσεις μεταποίησης 1.200 τ.μ. και θερμοκήπια 4 στρεμμάτων σε οικόπεδο 10 στρεμμάτων, και η επένδυση ανέρχεται στο ποσό των 10.000.000 ευρώ τουλάχιστον» λένε οι online συστάσεις της.
Η «γκρίζα ζώνη»
Αρκετά είναι τα «γκρίζα» σημεία αναφορικά με τη βιομηχανική και τη φαρμακευτική κάνναβη, ανάμεσά τους η ασάφεια για τα επιτρεπόμενα όρια THC στα τρόφιμα και η πρόσφατη «συμπίεσή» τους, η απουσία εγκεκριμένων σκευασμάτων φαρμακευτικής κάνναβης και βέβαια το αναχρονιστικό νομοθετικό πλαίσιο για την ευφορική αλλά και τη φαρμακευτική της χρήση που επηρεάζει όλο τον κλάδο.
Αυτά μαζί με τον υψηλό ανταγωνισμό από το εξωτερικό και την αρκετή γραφειοκρατία –8 με 9 δικαιολογητικά για την έγκριση εγκατάστασης και 17 για την έγκριση λειτουργίας συν ένα παράβολο 10.000 ευρώ (ωστόσο αναγράφεται ότι η απάντηση δίνεται μέσα σε ένα τρίμηνο)– φρέναραν τον αρχικό ενθουσιασμό καλλιεργητών και παραγωγών που φέτος, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, αριθμούσαν μόλις 76 έναντι 104 το 2020, με τα καλλιεργούμενα στρέμματα πανελλαδικά να έχουν πέσει στα 918,06 έναντι 1.249,97 αντίστοιχα.
Για πολιτικές και νομοθετικές «τσαπατσουλιές» και αγκυλώσεις μιλούν και άλλοι παραγωγοί, ενώ προβλήματα προκαλεί και το «μπλοκάρισμα» από την Κομισιόν, προς ώρας, των λεγόμενων καινοφανών τροφίμων (novel foods) στα οποία περιλαμβάνονται και όσα περιέχουν κανναβινοειδή.
«Αντί να δοθούν στον κλάδο αναπτυξιακά κίνητρα για να προσελκύσουμε σοβαρές παραγωγικές επενδύσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό, διεκδικώντας πρωταγωνιστικό ρόλο στον κλάδο, δημιουργείται ένα ολιγοπωλιακό περιβάλλον που αποθαρρύνει τους σοβαρούς επενδυτές, τους παραγωγούς και τους αγρότες, διευκολύνοντας την είσοδο σε τυχοδιώκτες και άσχετους και ενθαρρύνοντας την παραοικονομία», λέει ο Μιχάλης Θεοδωρόπουλος, πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ Καννάβιο.
Έθεσα κάποια σχετικά ερωτήματα στο υπουργείο Ανάπτυξης ώστε να έχουμε και τη δική τους οπτική, παρότι όμως υποσχέθηκαν να απαντήσουν, αυτό δεν είχε συμβεί μέχρι την ώρα που παραδόθηκε το κείμενο.
«Υπάρχει, ταυτόχρονα, μια γενικότερη πίεση να “μαντρώσουν” τα κανναβινοειδή στο φαρμακείο, κάτι που ενισχύεται από τα σκευάσματα με 8HC που έχουν κατακλύσει την αγορά. Πρόκειται για μια ουσία ανάλογη του CBD που όταν υποβληθεί σε χημική επεξεργασία γίνεται δυνητικά επικίνδυνη, καθώς περιέχει διαλύτες και βαρέα μέταλλα, ενώ μπορεί επίσης να προκαλέσει εξάρτηση» προσθέτει ο Μιχάλης Θεοδωρόπουλος. Όσο για την πρόσφατη «επίμαχη» εγκύκλιο του ΕΟΦ, «πρόκειται για ένα μάλλον αντιφατικό κείμενο που μπάζει από παντού και που έχει στόχο να εξυπηρετήσει τους μεγάλους παίκτες», συνεχίζει.
Η βρώσιμη κάνναβη ως «novel food»
Ο λόγος για την εγκύκλιο της 8ης/11/22 με θέμα «Διευκρινίσεις επί της εφαρμογής επί της ΥΑ Δ3(α)20492/2022 ΦΕΚ 2712/Β/1-6-22: Όροι και προϋποθέσεις νόμιμης παραγωγής, θέσης στην αγορά και κυκλοφορίας συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν κάνναβη», η οποία επισημαίνει ότι η τετραϋδροκανναβινόλη (THC) αποτελεί απαγορευμένη ψυχοτρόπο ουσία και ότι το ανώτατο όριο περιεκτικότητας για το συγκομιζόμενο προϊόν είναι 0,2%, με στόχο στο τελικό προϊόν η ουσία να είναι «μη ανιχνεύσιμη».
Όλα τα κανναβινοειδή, φυσικά και συνθετικά, θεωρούνται καινοφανή τρόφιμα (novel foods) για τα οποία απαιτείται η προβλεπόμενη διαδικασία έγκρισης από το Γενικό Χημείο του Κράτους. Μόνο τα προϊόντα που περιέχουν βρώσιμα συστατικά του φυτού Cannabis Sativa L. (σπόροι, έλαια σπόρων και άλευρα) επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται σε αυτά, ενώ άλλα μέρη του φυτού όπως τα άνθη «τελούν υπό διερεύνηση για την ένταξή τους στα ναρκωτικά». Γι’ αυτό άλλωστε και καμία πιστοποίηση δεν έχει ακόμα εκδοθεί από τον ΕΟΦ για κάποια από τις εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Πλέον το τρόφιμο και το συμπλήρωμα διατροφής από βιομηχανική κάνναβη είναι στον αέρα και θέλουν να περιορίσουν το CBD στο φάρμακο.
Σύμφωνα ωστόσο με τα διεθνώς ισχύοντα στάνταρ, οι ανθοί αυτής της ποικιλίας δεν χαρακτηρίζονται επ’ ουδενί «ναρκωτικό», ενώ και το όριο του 0,2% θεωρείται υπερβολικά χαμηλό. «Τώρα βέβαια λένε ότι όχι, δεν εννοούσαμε τα εκχυλίσματα ελαίου αλλά τους σπόρους, τα ευρωπαϊκά όρια για τους οποίους ωστόσο είναι 70 φορές πάνω από ό,τι προβλέπει η υπουργική απόφαση (0.1mg έναντι 0.3mg για τους σπόρους και 0.7,5mg για τα έλαια)! Οι σκοπιμότητες πίσω από την έκδοση αυτής της εγκυκλίου σχετίζονται και με το μετέωρο τη στιγμή αυτή καθεστώς των novel foods στην Ε.Ε. Φτάσαμε να έχουμε περισσότερα εμπόδια για το τρόφιμο παρά για το φάρμακο και βλέπεις τα έλαια CBD να πωλούνται πια όχι ως συμπληρώματα διατροφής αλλά ως καλλυντικά ή στοματικά διαλύματα», θα πει ο Μιχάλης.
«Πλέον το τρόφιμο και το συμπλήρωμα διατροφής από βιομηχανική κάνναβη είναι στον αέρα και θέλουν να περιορίσουν το CBD στο φάρμακο. Να βγει από τον αγρό και να γίνει αποκλειστικότητα κάποιων εταιρειών ώστε να είναι και οικονομικά βιώσιμες, μια και η παραγωγή THC έχει μεγαλύτερο κόστος».
Ο πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ Cannabio που εδρεύει στον Βόλο έχει προτείνει αύξηση του ορίου THC για τους ακατέργαστους ανθούς βιομηχανικής κάνναβης στο 0,6%, με όριο ανοχής το 1%, θέσπιση ελαχίστου ορίου ανίχνευσης 0,02% στα τρόφιμα και τα συμπληρώματα διατροφής, ελεύθερη πρόσβαση σε ποικιλίες εκτός Ε.Ε. που είναι, λέει, και αποδοτικότερες και πιο συμβατές με τις εγχώριες κλιματικές συνθήκες, σύνταξη σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου για τη μεταποίηση, εξαίρεση των εκχυλισμάτων/συμπυκνωμάτων CBD με περιεκτικότητα μέχρι 20% από τη λίστα των βελτιωμένων τροφίμων, άρση της απαγόρευσης εισαγωγής προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, σύσταση Εθνικού Οργανισμού Κάνναβης και ενεργοποίηση κάρτας ασθενών.
Όλα αυτά όμως θα είναι λειψά, όπως υπογραμμίζει, αν δεν συνδυαστούν με την πλήρη αποποινικοποίηση της κατοχής έως 30 γραμμαρίων για προσωπική χρήση καθώς επίσης της σπιτικής καλλιέργειας μέχρι 6 φυτών. Και είναι αλήθεια ότι όλη αυτή η «φασαρία» με τα επιτρεπόμενα ποσοστά περιεκτικότητας και τα ανάλογα ή τα ισομερή του THC, η οποία δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, οφείλεται στο ότι η δραστική αυτή ουσία με τις πολλές ευφορικές αλλά και φαρμακευτικές ιδιότητες εξακολουθεί να θεωρείται «ναρκωτικό».
Τα ανάλογα του THC
Πώς όμως προέκυψαν το 8HC, το HHC HHC, το THC-O, το Δ8-THC και οι άλλες ανάλογες ουσίες; «Στην Αμερική, όπου οι άδειες δόθηκαν μαζικά, είχαν στοκάρει χιλιάδες τόνους αποσταγμένου CBD στο στάδιο πριν από την κρυσταλλοποίησή του. Αυτό μέσω χημικής επεξεργασίας (υδρογόνωση) έγινε Δ8-THC και βγήκε στην αγορά, αλλά σε πολλές χώρες, όπως και στις ίδιες τις ΗΠΑ, οι αρχές το σταμάτησαν επειδή είναι ισομερές του THC και διαφημιζόταν ως “νόμιμη” μαστούρα. Ακολούθησαν νέες εργαστηριακές δοκιμές για την αξιοποίηση των αποθεμάτων και έτσι προέκυψε το 8HC το οποίο υπάρχει σε μικροποσότητες μέσα στο φυτό που προορίζεται για βιομηχανική και φαρμακευτική χρήση, οπότε μπορούσαν να ισχυριστούν ότι είναι εντάξει».
Αυτά όλα είχαν συνέπεια, λέει, να κατακλυστεί τους τελευταίους μήνες και η ελληνική αγορά με τέτοια σκευάσματα, φτιαγμένα σε αμφίβολης ποιότητας εργαστήρια. «Αν αυτή η ουσία χαρακτηριστεί παράνομη θα επηρεαστεί όλος ο κλάδος, αφού αυτό θα συμπαρασύρει και απολύτως ασφαλή σκευάσματα με CBD, θα δημιουργηθεί επιπλέον ένα αρνητικό κλίμα για τα καταστήματα που τα εμπορεύονται. Θα μπει δηλαδή και το CBD στο στόχαστρο ως πρόδρομη ουσία, κάτι που θα είναι μεγάλο πισωγύρισμα, με την παραγωγή και τη χρήση του να περνά αποκλειστικά στη φαρμακοβιομηχανία» προσθέτει ο Μιχάλης.
Ο Γιώργος Μουταφίδης, πάλι, κάτοχος του e-cannabis, υποστηρίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι ανάλογες ουσίες, εφόσον είναι φυσικά παρούσες στο φυτό, αλλά το νομικό κενό σχετικά με αυτές, όπως και με άλλα ζητήματα που αφορούν τον κλάδο, συν ο τεράστιος ανταγωνισμός με το εξωτερικό.
«Υπάρχουν και φυσικοί τρόποι να πάρεις τα κανναβινοειδή, με νερό, κοσκίνισμα ή ταλάντωση, χωρίς χημική επεξεργασία», θα πει. Ο ίδιος έχει δική του καλλιέργεια στα Τρίκαλα και είναι συνέταιρος σε δύο άλλες ομοειδείς επιχειρήσεις σε Σέρρες και Κιλκίς. Είναι επίσης ο πρώτος που προχώρησε σε ιστοκαλλιέργειες.
«Οι μικροί καλλιεργητές ποντάρουμε στην ποιότητα, αλλά η εγχώρια αγορά είναι μικρή, ενώ ποιοτικά προϊόντα μπορούν να παραχθούν και σε χώρες με μεγαλύτερη παραγωγή και μια πιο ευέλικτη νομοθεσία, που δεν θα αλλάζει κάθε τόσο για να “βολέψει” διάφορες καταστάσεις». Θεωρεί και αυτός πρόβλημα τόσο το γεγονός ότι οι σπόροι εκτός ευρωπαϊκού καταλόγου πλέον απαγορεύονται, όσο και ότι το ανώτατο επιτρεπόμενο ποσοστό THC στο προϊόν έχει «κλειδώσει» στο 0,2% έναντι 0,6% που ίσχυε αρχικά, όταν στο εξωτερικό οι αντίστοιχες τιμές κυμαίνονται από 0,3 έως και 1%.
Υπάρχουν, λέει, κάπου 200 επιχειρήσεις πανελλαδικά με συνολικό τζίρο 5 εκατ. ευρώ ετησίως, κέρδος που θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερο με βάση τη ζήτηση. «Ο μέσος πελάτης ενός καταστήματος με είδη κάνναβης δεν βάζει πρώτα στη λίστα αγορών του τα σπορέλαια ή τα άλευρα», θα πει με νόημα.
Έχει, καθώς λέει, προτείνει από καιρό στις αρμόδιες αρχές την τοποθέτηση φοροταινίας για καλύτερο έλεγχο, όπως με τα καπνικά προϊόντα, και τη δημιουργία μιας Εφορείας Κάνναβης, στην οποία να ενταχθούν όλα τα θεραπευτικά φυτά, από την καλλιέργεια μέχρι την αγορά, και στην οποία λόγο να έχουν όχι μόνο οι καλλιεργητές και οι παραγωγοί αλλά και οι επαγγελματίες υγείας και οι ασθενείς που τη χρησιμοποιούν ως γιατρικό. Οι ΚΟΙΝΣΕΠ στις οποίες δραστηριοποιείται έχουν πραγματοποιήσει έρευνες σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ και το νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» για τα οφέλη της φαρμακευτικής κάνναβης στην ψωρίαση, το μελάνωμα και τη σκλήρυνση κατά πλάκας.
«Αυτή ειδικά αλλά και η προηγούμενη κυβέρνηση αντιμετώπισαν την υπόθεση της κάνναβης μάλλον ευκαιριακά και ωφελιμιστικά, χωρίς τη δέουσα σοβαρότητα. Ήμασταν από τους πρώτους στην Ευρώπη που νομοθετήσαμε για τη φαρμακευτική κάνναβη και έχουμε μείνει πίσω από χώρες που ακολούθησαν, ενώ ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο για την κλωστική. Όταν το ’18 με τον νέο νόμο άνοιξε ο ορίζοντας των επενδύσεων, το ελληνικό ομόλογο ανέβηκε 0,2%, όμως δεν υπήρξε η ανάλογη συνέχεια ή μάλλον υπήρξε αλλά προς όφελος κάποιων μεγαλοεπενδυτών που “διαπλέκονται” με πολιτικούς. Οι καλλιεργητές και οι παραγωγοί οφείλουμε να πιέσουμε από κοινού για να επιλυθούν τα ζητήματα που απασχολούν τον κλάδο».
Φάρμακο πολύτιμο αλλά ακριβοθώρητο
Ένα ακόμα ζήτημα που εκκρεμεί και αφορά χιλιάδες ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν ή θα μπορούσαν να τη χρησιμοποιήσουν ως ίαμα, μαζί και τους θεράποντες γιατρούς τους –η ιατρική κοινότητα βλέπει πλέον πολύ πιο θετικά και στην Ελλάδα τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού– είναι η έγκριση της εισαγωγής φαρμακευτικών σκευασμάτων από κάνναβη.
«Τέσσερα χρόνια μετά τη νομιμοποίηση της φαρμακευτικής κάνναβης δεν έχουμε ακόμα δει να κυκλοφορούν ελεύθερα σκευάσματα που να απευθύνονται σε ασθενείς», λέει ο Μιχάλης και είναι γεγονός ότι οι ασθενείς που τα χρειάζονται καταφεύγουν σε διάφορους όχι πάντα αξιόπιστους ιστότοπους του εξωτερικού ή στη μαύρη αγορά. H Cannabio δίνει μεγάλη σημασία και στο ιαματικό κομμάτι, έχει συμμετάσχει σε πανεπιστημιακά ερευνητικά έργα για τη θεραπευτική επίδραση των κανναβινοειδών στον αυτισμό, ενώ σε συνεργασία με τη νεοσύστατη Ελληνική Ιατρική Εταιρεία για τα Κανναβινοειδή (ΕΙΕΚ) διοργανώνει webinars για γιατρούς και επαγγελματίες υγείας.
Μίλησα με την αναισθησιολόγο και πρόεδρο της προσωρινής διοικούσας επιτροπής της ΕΙΕΚ Χρυσούλα Καραναστάση, υπεύθυνη Κέντρου Πόνου και Παρηγορητικής Φροντίδας στο «Ερρίκος Ντυνάν».
«Υπήρξε μια αναταραχή πέρσι με μια ανακοίνωση περί απαγόρευσης της εισαγωγής φαρμάκων που περιέχουν THC πάνω από 0,2% από το υπουργείο Ανάπτυξης, αλλά αυτό άρθηκε ύστερα από διάφορες παρεμβάσεις, και από μέρος της επιστημονικής κοινότητας και από τον ΕΟΦ. Αναφερόμαστε βασικά στο Sativex, το μόνο σκεύασμα με άδεια κυκλοφορίας φαρμάκου σήμερα στην Ε.Ε., το οποίο περιέχει περίπου ισόποση αναλογία CBD/THC, εμπίπτει επομένως στην κατηγορία των ναρκωτικών φαρμάκων. Εντέλει αυτό εξαιρέθηκε από την απαγόρευση, οπότε θεωρητικά τουλάχιστον μπορεί πλέον, εφόσον βέβαια συνταγογραφηθεί, να παραγγελθεί μέσω του ΙΦΕΤ, όπως συμβαίνει με κάθε φάρμακο που δεν υπάρχει στην Ελλάδα, και να παραληφθεί από φαρμακείο. Παρά ταύτα, δεν έχουμε δει ακόμα να εισάγεται με τη διαδικασία αυτή ούτε ένα φιαλίδιο».
Γεγονός είναι ότι οι ασθενείς που χρειάζονται κάνναβη θα την προμη-θευτούν με κάθε τρόπο και αυτό συμβαίνει πολλά χρόνια τώρα.
Ποιοι όμως ασθενείς μπορεί να χρειάζονται ένα τέτοιο φάρμακο; «Οι ενδείξεις του συγκεκριμένου σκευάσματος είναι για τη σπαστικότητα και τη σκλήρυνση κατά πλάκας, όπως όμως συμβαίνει με πολλά ακόμη φάρμακα μπορεί ένας γιατρός να το συστήσει και για άλλες παθήσεις, για έντονους πόνους, π.χ., που άλλα σκευάσματα δεν αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά ή έχουν πολλές παρενέργειες. Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν καρκινοπαθείς, καθώς επίσης και άνθρωποι με αφόρητες τραυματικές κακώσεις, όπως στα νεύρα, στον νωτιαίο μυελό ή το βραχιόνιο πλέγμα. Έχει δηλαδή τη θέση του στα ιατρεία πόνου όπως αυτό που εργάζομαι, ενώ μπορεί να έχει και άλλες εφαρμογές, π.χ. σε νευρολογικές παθήσεις, ανάλογα με την κρίση των θεραπόντων ιατρών.
Οι αναισθησιολόγοι είμαστε λόγω ειδικότητας πιο “ανοικτοί” με τις ελεγχόμενες ουσίες. Το ίδιο το Sativex είναι μεν η μόνη μας λύση, μιλώντας για εγκεκριμένα φάρμακα, αλλά δεν είναι πανάκεια, δεν είναι ας πούμε ένα one size πουλόβερ που με λίγη προσπάθεια κάνει σε όλους. Στη θεραπευτική κάνναβη ειδικά έχει μεγάλη σημασία να χρησιμοποιείς διαφορετικά μόρια, ανάλογα την περίπτωση. Κάθε χώρα, έπειτα, έχει διαφορετικό πλαίσιο για τη διάθεση κανναβινοειδών στους ασθενείς. Στην Ελλάδα διαθέτουμε ήδη από το ’18 το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για φάρμακα με THC, αφενός όμως δεν εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από τις φαρμακευτικές, αφετέρου δεν υπήρξε καμία βοήθεια στο κομμάτι της εισαγωγής τους.
Πήρα προσωπικά τον Αύγουστο του ’21 έγκριση από τον ΕΟΠΥΥ για την εισαγωγή από τη Βρετανία Sativex για κάποιον ασθενή μου και ακόμα το περιμένουμε, γιατί οι διαδικασίες δεν είναι εύκολες ούτε στην Ελλάδα ούτε στο εξωτερικό. Ούτε οι δικές μας μονάδες δύνανται ακόμα να βγάλουν τέτοια φάρμακα.
Γεγονός όμως είναι ότι οι ασθενείς που χρειάζονται κάνναβη θα την προμηθευτούν με κάθε τρόπο και αυτό συμβαίνει πολλά χρόνια τώρα, γι’ αυτό άλλωστε ασχολήθηκα κι εγώ μαζί της. Δεν είναι μόνο θέμα υγείας αλλά και ποιότητας ζωής. Και είναι σαφώς προτιμότερο να την προμηθεύονται μέσω της νόμιμης, πιστοποιημένης οδού, με συνταγογραφημένα, ελεγχόμενα σκευάσματα. Αυτό θα βοηθήσει και εμάς τους γιατρούς να βγάλουμε πιο ξεκάθαρα συμπεράσματα για τη δράση και την ωφελιμότητά τους. Φάρμακα που θα χαρακτηρίζονται εξαρχής ως τέτοια και δεν θα πωλούνται ως συμπληρώματα διατροφής, καλλυντικά ή “ματζούνια”. Και αυτό αφορά βέβαια καταρχήν το THC, το CBD δεν έχει σήμερα νομικά κωλύματα ούτε επιλήψιμες παρενέργειες, αν και καλό θα ήταν να υπήρχε κάποια ιατρική επίβλεψη αν μιλάμε για ασθενείς».
Να πούμε εδώ ότι σημαντική δουλειά στο κομμάτι αυτό έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια σύλλογοι ασθενών όπως η «Μαμάκα-ΜΑΜΑδες για την Κάνναβη» που εγκαινίασε προ ημερών τα νέα της γραφεία στη Δάφνη. Οι «ΜΑΜΑδες» προβάλλουν και προωθούν τα αιτήματα των ασθενών για ελεύθερη πρόσβαση στη φαρμακευτική κάνναβη, παρέχοντας στήριξη και εμπεριστατωμένη ενημέρωση στα μέλη και τους φίλους τους, ασθενείς, γονείς ή φροντιστές, διαθέτουν δε και πιστοποιημένα ιαματικά έλαια. Διότι, ως γνωστό, «η μαριχουάνα της μαμάς είναι πιο γλυκιά»!
