Η στέψη του Καρόλου και η επιθυμία του να ενσωματωθεί στο τελετουργικό ελληνική ορθόδοξη μουσική που θα εκτελεστεί από το Σύνολο Βυζαντινών Ψαλμών, φέρνει ξανά στην επιφάνεια τη συζήτηση γύρω από την -υποτίθεται κρυφή- σχέση του βασιλιά με την Ορθοδοξία. Ποια είναι όμως η αλήθεια και ποια η πραγματικότητα;
Ο Κάρολος ανακάλυψε τον Θεό πάνω σε έναν ελληνικό βράχο; Είναι ο Βασιλιάς της Αγγλίας κρυπτοορθόδοξος, όπως έχει αφήσει να εννοηθεί κατά καιρούς ο βρετανικός Τύπος; Οι στενές επαφές του με Χριστιανούς Ορθόδοξους πατέρες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Σερβία, είναι σχέσεις φιλίας ή πνευματικοί δεσμοί που φτάνουν βαθιά στην ψυχή του; Τι δένει τον Κάρολο με τη Μονή Βατοπεδίου;
Γιατί στην παραμυθένια κατοικία του στο κτήμα Highgrove, στα νοτιοδυτικά του Tέτμπουρυ στο Γκλώστερσιρ της Αγγλίας, υπάρχει μια γωνιά αφιερωμένη στην Ορθοδοξία, με εικόνες και κειμήλια που του έχουν χαρίσει μοναχοί και ηγούμενοι του Άγιου Όρους; Τι σχέση έχει ο Πλάτωνας και η ελληνική Ορθοδοξία με τους κήπους που έχει σχεδιάσει ο ίδιος ο βασιλιάς γύρω από την κατοικία του; Τι κρύβεται μέσα στο μικρό πέτρινο καταφύγιο σε σχήμα σταυρού που έχει χτιστεί ανάμεσα στα δέντρα και τους θάμνους σε μια κοιλάδα του Highgrove;
Οι πνευματικοί δεσμοί του Βασιλιά Καρόλου με την Ορθοδοξία είναι αδιαμφισβήτητοι. Οι συχνές -πάντα ανεπίσημες- επισκέψεις του στο Άγιο Όρος και σε διάφορες εκκλησίες και μοναστήρια στην Αγγλία, την Ελλάδα και τη Σερβία, έχουν τραβήξει κατά καιρούς τα φώτα των διεθνών μίντια, αλλά πάντα το παλάτι επιμένει ότι γίνονται πολιτιστικά, στο πλαίσιο της αγάπης του Καρόλου για τις Τέχνες και τις διάφορες πολιτισμικές εκφάνσεις του ευρωπαϊκού πνεύματος. Από δηλώσεις του ίδιου, όπως η περιβόητη «Η Ελλάδα βρίσκεται στο αίμα μου», μέχρι την διακαή επιθυμία του να ακουστεί στην τελετή στέψης του, το Σάββατο 06 Μαΐου, Ελληνορθόδοξη βυζαντινή μουσική, φαίνεται ότι η Ορθοδοξία μιλά στην καρδιά του. Ωστόσο κάθε φορά, οποιαδήποτε αναφορά του Καρόλου στην Ορθοδοξία συνοδεύεται από διευκρινίσεις του παλατιού ότι πρόκειται για φόρο τιμής του βασιλιά στον πατέρα του Φίλιππο που καταγόταν από την Ελλάδα.
«Η Ελλάδα βρίσκεται στο αίμα μου» έχει δηλώσει ο Βασιλιάς Κάρολος / Φωτογραφία: AP Images
Ο Έλληνας μαέστρος Αλέξανδρος Λίγκας, καθηγητής λειτουργιολογίας και ορθόδοξης μουσικής στη Θεολογική Ακαδημία του Άγιου Βλαδίμηρου στη Νέα Υόρκη και ιδρυτής της χορωδίας Cappella Romana, ο οποίος θα διευθύνει το Σύνολο Βυζαντινών Ψαλμών (Byzantine Chant Ensemble) που θα εκτελέσει την ελληνική ορθόδοξη μουσική στην τελετή στέψης του βασιλιά Καρόλου, μιλώντας στην ΕΡΤ, εξήγησε σχετικά: «Ο βασιλιάς έχει κρατήσει πολύ στενές σχέσεις με την Ορθοδοξία αρκετά χρόνια. Ήθελε να τιμήσει με μια ελληνική ψαλμωδία τον πατέρα του, τον πρίγκιπα Φίλιππο, που είχε γεννηθεί στην Κέρκυρα. Το αβαείο του Γουέστμινστερ δέχθηκε την εντολή από τον ίδιο τον βασιλιά: ήθελε ελληνορθόδοξη μουσική για την τελετή, και έτσι ήρθαν σε επαφή με μένα σαν ερευνητή της ορθόδοξης μουσικής για να βρούμε κάποιο τρόπο να ικανοποιήσουμε το αίτημά του».
Μύθοι και πραγματικότητες στη σχέση του Καρόλου με την Ορθοδοξία
Η πρόσφατη αυτή επιθυμία του Καρόλου συνδέεται με πολλές άλλες κινήσεις του που κατά καιρούς έχουν δείξει ότι ο βασιλιάς, από τότε που ήταν διάδοχος, εξέτρεφε μια ιδιαίτερη σχέση με την Ορθοδοξία. Έναν δεσμό πνευματικό, πολύ μεγαλύτερο και βαθύτερο από αυτόν που είχε ο ίδιος του ο πατέρας.
Η αλήθεια είναι ότι ο πρίγκιπας Φίλιππος δεν έδειξε ποτέ να ενδιαφέρεται ουσιαστικά για τις ελληνικές του ρίζες, ούτε για την Ορθοδοξία. Έφυγε κακήν κακώς από την Ελλάδα μέσα σε ένα καφάσι για πορτοκάλια. Ήταν δεκαοκτώ μηνών όταν φυγαδεύτηκε από την Κέρκυρα το 1922. Μετά την επανάσταση του Πλαστήρα, ο πρίγκιπας Αντρέας συνελήφθη με εντολή του Πάγκαλου και καταδικάστηκε από το στρατοδικείο σε θάνατο ως προδότης, αλλά κατόπιν πιεστικών παρεμβάσεων της Βρετανίας αφέθηκε ελεύθερος και αναγκάστηκε να εξοριστεί. Έτσι, μαζί με τη σύζυγό του Αλίκη, πριγκίπισσα του Μπάτενμπεργκ, και τα παιδιά τους εγκατέλειψαν άρον άρον το παλάτι του Μον Ρεπό στην Κέρκυρα, επιβιβάστηκαν στο αντιτορπιλικό πλοίο HMS Καλυψώ, για να σωθούν. Ο Φίλιππος μεγάλωσε σαν ορφανό. Με βορειοευρωπαϊκή και αγγλική κουλτούρα που του κληροδότησε ο θείος του, ο Λόρδος Μαουντμπάτεν, ο οποίος σχεδόν τον υιοθέτησε. Ο πατέρας του τους εγκατέλειψε για να ζήσει μια άσωτη ζωή ξεπεσμένου πρίγκιπα στη γαλλική Ριβιέρα και το Μονακό, ενώ η μητέρα του υποφέροντας από κάποια ψυχική διαταραχή, μπαινόβγαινε στα ψυχιατρεία μέχρι που βρήκε, σε μεγάλη ηλικία, καταφύγιο στην Ορθοδοξία: έγινε μοναχή και ίδρυσε ένα τάγμα στην Τήνο και το Νέο Ηράκλειο. Ο Φίλιππος, λοιπόν, ένιωθε άσχημα και μειονεκτικά με την ελληνική του καταγωγή, όσο και με τις πνευματικές ανησυχίες της μητέρας του Αλίκης, τις οποίες αντιμετώπιζε συμπλεγματικά, ως μια ακόμα εκκεντρικότητά της που τον ντρόπιαζε. Το επιχείρημα, συνεπώς, που υιοθετεί επίσημα το παλάτι ότι ο Κάρολος θέλει να τιμήσει την ελληνική καταγωγή του πατέρα του δεν είναι πολύ πειστικό. Φυσικά, ως βασιλιάς, είναι παράλληλα και η κορυφή της Αγγλικανικής Εκκλησίας, άρα δεν θα μπορούσε ποτέ και σε καμία περίπτωση το παλάτι να παραδεχτεί δημοσίως τη φημολογούμενη Ορθόδοξη πίστη του Καρόλου.
Σεπτέμβριος 1964: Ο Κάρολος με την πριγκίπισσα Άννα και τη γιαγιά τους πριγκίπισσα Αλίκη φτάνουν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού-Φωτογραφία: KEYSTONE-FRANCE/Gamma-Rapho via Getty Images
Για να κατανοήσουμε τα γεγονότα χρειάζεται να ανατρέξουμε πίσω στο 2004, όταν ένα σκάνδαλο ξεσπά στον βρετανικό Τύπο σχετικά με τις θρησκευτικές, πνευματικές ανησυχίες του τότε διαδόχου Καρόλου.
Βαφτίστηκε Ορθόδοξος στη Μονή Βατοπεδίου;
Στις 12 Μαΐου του 2004 η Βασίλισσα Ελισάβετ ξύπνησε και καθώς έπαιρνε το πρωινό της τσάι έπρεπε να διαχειριστεί μια νέα θύελλα στο Παλάτι. Ο Κάρολος βρισκόταν στην Ελλάδα και υποτίθεται σε άκρα μυστικότητα είχε επισκεφθεί με μία θαλαμηγό ελληνικής εφοπλιστικής οικογένειας τη Μονή Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος. Η παρουσία του εκεί ήταν ιδιωτική.
Ο Κάρολος, όχι ως διάδοχος του βρετανικού θρόνου, αλλά ως απλός πολίτης, αποβιβάστηκε με δυο σωματοφύλακες από το υπερπολυτελές σκάφος σε ένα ταχύπλοο που τον μετέφερε στην ακτή. Εκεί, τον περίμενε με σεμνότητα, χωρίς να τηρείται το πρωτόκολλο, μια μικρή επιτροπή υποδοχής που αποτελούνταν από απλούς μοναχούς, η οποία θα τον οδηγούσε στο μοναστήρι για να συναντήσει τον ηγούμενο Εφραίμ. Κανένας δημοσιογράφος δεν ακολουθούσε τον Κάρολο, κανένας παπαράτσι δεν είχε καταφέρει να μάθει τον μυστικό προορισμό του τότε διαδόχου. Όλα έγιναν σε κλίμα εχεμύθειας, με έναν πέπλο μυστηρίου να σκεπάζει το εν λόγω ταξίδι.
Όμως, παρά τα δρακόντεια μέτρα και την …συνωμοσία της σιωπής, δυο μέρες μετά την επίσκεψη του Καρόλου στη Μονή Βατοπεδίου, η βρετανική εφημερίδα The Guardian δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ που αποκάλυπτε την κρυφή σχέση του Καρόλου με την Ορθοδοξία. Το άρθρο με τον πικάντικο τίτλο «Ο πρίγκιπας Κάρολος βρήκε το αληθινό πνευματικό του καταφύγιο σε έναν ελληνικό βράχο;», άναψε φωτιές στο παλάτι.
Στο εν λόγω άρθρο, η ανταποκρίτρια της εφημερίδας στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο, Helena Smith, αποκάλυπτε τους στενούς πνευματικούς δεσμούς που είχε αναπτύξει ο διάδοχος -τότε- Κάρολος με τη Μονή Βατοπεδίου. Όπως ανέφερε στο ρεπoρτάζ της η Smith, o Κάρολος είχε επισκεφθεί πολλές φορές το συγκεκριμένο μοναστήρι στο Άγιο Όρος, μάλιστα τρεις διαφορετικές φορές μέσα στην ίδια χρονιά. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Βρετανός βασιλιάς είναι ορθόδοξος στην καρδιά του. Δυστυχώς, είναι πολύ περιορισμένος από τη θέση του» ανέφερε στη Guardian η πηγή της Smith, ένας μοναχός του Άγιου Όρους που ήθελε να κρατήσει την ανωνυμία του.
H βρετανίδα δημοσιογράφος εξηγούσε στο ρεπορτάζ της ότι το Άγιο Όρος συμπύκνωνε «το βαθύ θαυμασμό του Καρόλου για την παράδοση, την αρχαία σοφία και μια θεϊκή φυσική τάξη – ακόμα κι αν έχει διατηρήσει την απαγόρευση των γυναικών από το 1060 μ.Χ. Ο πρίγκιπας, όπως και ο φίλος του, ο συνθέτης Sir John Tavener, ο οποίος ασπάστηκε την Ελληνική Ορθοδοξία το 1977, λέγεται ότι ελκύεται ιδιαίτερα από την τραχιά πνευματικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας […] Οι τακτικές συναντήσεις του Καρόλου με τον Εφραίμ, τον ηγούμενο του Βατοπεδίου ενίσχυσαν τις εικασίες ότι ο πρίγκιπας διδάσκεται προσωπικά τον ανατολικό Χριστιανισμό, ακόμη κι αν αυτό διαψεύδεται έντονα από το παλάτι» (Πηγή: The Guardian, 12/05/2004).
Εκείνη την ημέρα του 2004, το Μπάκιγχαμ, ακόμα ασταθές από τους ισχυρούς τριγμούς που είχε προκαλέσει ο τραγικός θάνατος της Νταϊάνα στη βρετανική μοναρχία επτά χρόνια πριν, συγκάλεσε σύσκεψη για να διαχειριστεί ένα ακόμα σκάνδαλο του Καρόλου. Ο διάδοχος δεν θα μπορούσε με τίποτα να φαίνεται στα μάτια των Βρετανών ως Ορθόδοξος, καθώς η μητέρα του και Βασίλισσα ήταν η κορυφή της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Όσο ανεκτική κι αν είναι η βρετανική κοινωνία σε θρησκευτικά ζητήματα, όσο κι αν η ίδια η αγγλικανική εκκλησία είναι ανοιχτή στην ανεξιθρησκεία, όσο κι αν η πολυπολιτισμικότητα βρίσκεται στο DNA του πολιτικού συστήματος της Αγγλίας, ο διάδοχος του θρόνου δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι επισήμως ορθόδοξος. Ακόμα και ο πατέρας του, ο Φίλιππος, είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει την ορθοδοξία για ασπαστεί τον Αγγλικανισμό πριν παντρευτεί την Ελισάβετ. Η κρυφή επίσκεψη του Καρόλου στο Άγιο Όρος, αφού είχε διαρρεύσει, έπρεπε να γίνει τουλάχιστον επικοινωνιακά διαχειρίσιμη. Image makers, επικοινωνιολόγοι και marketing experts του παλατιού επιστρατεύθηκαν για να σώσουν την κατάσταση:
Έτσι, λίγο πολύ, ακόμα κι αν κανείς δεν το πίστευε, έπρεπε ο διάδοχος του βρετανικού θρόνου να παρουσιαστεί ως καταβεβλημένος ψυχικά από την απώλεια της Νταϊάνα, ένας πρώην σύζυγος που είχε χάσει τη μητέρα των παιδιών του και πληγωμένος αναζητούσε λίγη καλοσύνη, τρυφερότητα, ηρεμία σε έναν τόπο μακριά από τους παπαράτσι, σε μια γη ολότελα απομονωμένη, μέσα στη φύση, στα αμπέλια και τους αγρούς, τα βουνά και τα παρθένα απάτητα δάση. Το Άγιο Όρος δεν θα αναφερόταν ως ένας τόπος θρησκευτικής λατρείας των Ορθόδοξων Χριστιανών, αλλά ως ένας προορισμός που λόγω του αβάτου παρέμενε ασφαλής για μια προσωπικότητα, η οποία βρισκόταν διαρκώς μπροστά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Παρά τα όσα αντίθετα έγραφε η εφημερίδα The Guardian, το παλάτι θα επέμενε μέχρι τέλους ότι δεν υπήρχε κανένας μυστικός δεσμός του Καρόλου με την Ορθοδοξία και καμία θρησκευτική διάσταση πίσω από την ιδιωτική του επίσκεψη. Τι κι αν είχαν περάσει επτά ολόκληρα χρόνια από το τραγικό δυστύχημα της πρώην συζύγου του, με την οποία είχαν χωρίσει σε πολύ κακό κλίμα; Τι κι αν ζούσε ήδη τον έρωτά του με την Καμίλα; Το αφήγημα είχε αποφασιστεί: ο Κάρολος ως λάτρης της φύσης και του πολιτισμού, είχε επισκεφθεί το Άγιο Όρος σαν πολιτισμικό μνημείο, με τον σεβασμό που τον διακρίνει για κάθε θρησκεία και δόγμα αυτού του κόσμου, όπως άλλωστε έχει κάνει και με το Ισλάμ και με τον Βουδισμό.
Πηγαίνει εκεί ως ιδιώτης, όχι με την επίσημη ιδιότητά του ως Πρίγκιπας της Ουαλίας», είχε δήλωσε η Kirstine Clark, εκπρόσωπος του παλατιού το 2004. «Οι επισκέψεις γίνονται αυστηρά στον ιδιωτικό του ελεύθερο χρόνο, οπότε δεν δημοσιοποιούμε λεπτομέρειες. Αυτό που μπορώ να πω, είναι ότι ενδιαφέρεται για την αρχιτεκτονική και την πνευματικότητα του Αγίου Όρους».
Ο Κάρολος είχε μυηθεί στην Ορθοδοξία από την γιαγιά του, πριγκίπισσα Αλίκη;
Στο άρθρο της Smith αναφερόταν επίσης μια δήλωση που είχε κάνει το 2004 στην εφημερίδα The Guardian ο Αρχιεπίσκοπος Θυατείρων Γρηγόριος, ο οποίος εκοιμήθη το 2019: «Αυτό που πολλοί αγνοούν είναι ότι η ορθοδοξία είναι ιστορικά άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικογένειά του Καρόλου».
Πράγματι, η γιαγιά του Καρόλου, από την πλευρά του πατέρα του, η πριγκίπισσα Αλίκη της Ελλάδας, έζησε ως ορθόδοξη μοναχή ένα μεγάλο μέρος της ζωής της. Ο Κάρολος λάτρευε τη γιαγιά του και όταν ήταν 20 ετών προσευχόταν μαζί της στο ορθόδοξο παρεκκλήσι που εκείνη είχε φτιάξει στο Μπάκινχαμ, όπου βρήκε καταφύγιο μετά το πραξικόπημα του 1967 στην Ελλάδα, μέχρι το θάνατό της το 1969.
Επίσης μία από τις θείες του Καρόλου, η Μεγάλη Δούκισσα Ευγενία, είχε ιδρύσει ένα ορθόδοξο μοναστήρι στη Ρωσία και ανακηρύχθηκε Αγία όταν εκτελέστηκε με αγριότητα στην Οκτωβριανή Επανάσταση.
Ένα παιδί που μεγάλωσε αναζητώντας την αγάπη
Ο Κάρολος, ως φύση ανήσυχη, είχε από μικρός πνευματικές και υπαρξιακές αναζητήσεις. Λόγω της θέσης του στη διαδοχή του βρετανικού θρόνου ήταν πολύ ντρεσαρισμένος και ως αντίδραση έψαχνε καταφύγιο από νωρίς στις Τέχνες, στον πολιτισμό, την ποίηση, τη ζωγραφική και φυσικά στο θέατρο με το οποίο ασχολήθηκε στα φοιτητικά του χρόνια. Από τη μια υπάκουε με πειθαρχία στο πρωτόκολλο κι από την άλλη τίναζε τα πάντα στον αέρα με μια αδάμαστη, ασίγαστη επιθυμία να ξεφύγει. Ως παιδί προσπαθούσε να τραβήξει την προσοχή της ψυχρής μητέρας του, η οποία είχε πολύ υψηλή αίσθηση καθήκοντος, βάζοντας ακόμα και τη μητρότητα σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με το στέμμα. Η σχέση με τον πατέρα του ήταν επίσης διαταραγμένη. Ο Κάρολος ήταν πολύ ευαίσθητος για τα γούστα του σκληροτράχηλου και σκληραγωγημένου Φιλίππου.
Ο Κάρολος με την Καμίλα σε επίσκεψή τους στην Ελλάδα, την 25η Μαρτίου του 2021 / Φωτογραφία: Samir Hussein/WireImage/Getty Images – Ideal Image
Δεν είναι τυχαίο που ως ενήλικας επαναστάτησε μέσω του έρωτα, διέλυσε έναν γάμο με μια χαρισματική γυναίκα που δεν αγάπησε ποτέ και τελικά επέβαλε ως βασίλισσα στο πλάι του μια χωρισμένη γυναίκα παρά τις αντιδράσεις του παλατιού. Αυτή ήταν ίσως η μεγαλύτερη μάχη που κέρδισε ο Κάρολος μέσα σε ένα σύστημα που κονιορτοποιεί τα άτομα για να γεννά πρίγκιπες και βασιλείς.
Η πίστη του Καρόλου στο ιδανικό της αγάπης και του ρομαντικού έρωτα, δεν είναι μακριά από την πνευματική του σχέση με τις Τέχνες και τον πολιτισμό και ίσως εξηγεί μάλιστα και την σχέση αγάπης που έχει αναπτύξει με την ορθοδοξία. Λόγω του ρόλου και του υψηλού του καθήκοντος, δεν θα μάθουμε ποτέ επισήμως τι σημαίνει η σχέση αυτή για τον ίδιο. Μπορούμε όμως να κρατήσουμε τις πράξεις αγάπης και σεβασμού του απέναντι στην Ορθοδοξία. Γιατί ο Κάρολος, έμπρακτα έχει πολλές φορές σταθεί στο πλάι της Ορθοδοξίας, χρηματοδοτώντας αναστηλώσεις χριστιανικών ορθόδοξων ναών και μοναστηριών, όπως για παράδειγμα συνέβη με τη Μονή Χιλανδαρίου, για την ανοικοδόμηση της οποίας μετά από μια καταστροφική πυρκαγιά, ο σημερινός Βασιλιάς οργάνωσε, όταν ακόμα ήταν πρίγκιπας, μια ολόκληρη εκστρατεία εύρεσης πόρων, μέσω μιας οργάνωσης στο Λονδίνο που ονομάζεται «Φίλοι του Αγίου Όρους».
